Butterworth, Jez

JĄDRO CIEMNOŚCI, czyli o mrocznej stronie duszy

Akcja tej ciekawie napisanej, niepokojącej historii toczy się w Cambridgeshire Fens, nizinnym regionie wschodniej Anglii, w okresie noworocznym, na przestrzeni kilku zimnych dni. Klamrą spinającą początek i zakończenie jest scena wieszania się Wattmore"a. Jest on centralną postacią sztuki, jego psychologiczny wizerunek jest "rozpięty" pomiędzy religijnością i prostotą a moralnym zwyrodnieniem. Widz nie dowie się, czy istotnie Jess winien jest zarzucanych mu czynów: pedofilii i brutalnej napaści na turystów. Ten ostatni uczynek równie dobrze mógł być popełniony przez psychopatycznego gościa Jessa - Bollę, lub jego przyjaciela - Griffina. Autor rozwija wątek dwoistej natury człowieka, dzięki czemu niejasność i tajemniczość opowieści nabiera dodatkowego wymiaru. Ten manichejski pojedynek dobra ze złem wydaje się jednak dość niepełny, gdyż Jez Butterworth nie umieścił w swym tekście żadnej przeciwwagi dla mrocznej psychiki bohaterów, którzy są skazani na ciemność. W takiej sytuacji wycięte z gazety zdjęcie ikonostasu pełni jedynie rolę estetycznego "organizatora przestrzeni". Wskazuje również na biblijne zafiksowanie Douglasa, Jessa i Griffina, jest czymś w rodzaju "papierowej aspiracji", pokazując jednocześnie widzowi, że postacie sztuki żyją życiem nieświadomym.      

Treść:

Na okalające Cambridge moczary przyleciał rzadki ptak -
ślepowron, ciągnąc za sobą ornitologów z całej Europy. Okolica jest pełna "pozakastowców", bezrobotnych, Cyganów i innych. Akcja rozgrywa się w starej chacie, zamieszkanej przez wychowanka zakładu poprawczego - poetę Griffina Montgomerego i "radiowca" Jessa Wattmore"a. Mężczyźni pracowali kiedyś jako uniwersyteccy ogrodnicy. Ich były pracodawca twierdzi, że Jess próbował molestować jego syna. Montgomery i Wattmore poznali się na przykościelnych zajęciach, z których również ich wydalono z powodu, jak uważają, niedostatku dewocji. Wattmore zaangażował się w projekt znajomego "mongoła", który chce założyć internetowy kościół i prosi Wattmore"a o nagrywanie "uduchowionych" taśm. Mongoł - Dougal uważa Wattmore"a za świętego, ten zaś ma obsesję na punkcie "zarażonych" złem ludzi, których rozpoznaje patrząc im głęboko w oczy. Przyjaciele przyjmują sublokatorkę, byłą kryminalistkę - Bollę. Powstaje sytuacja paralelna do edeńskiego Ogrodu, w którym kobieta spełniła - wg. niektórych przekazów - rolę destrukcyjną. Wattmore zarzuca koledze, że wyjawia Bolli ich wspólne tajemnice. Griffin lgnie do Bolli; okazuje się, że studiowała ona przed swym więziennym epizodem literaturę. Jako córka sprzątaczki z collegu pełna jest nienawiści i kompleksów wobec uniwersyteckiej kasty. Tymczasem Posterunkowy Royce podejrzewa, że Wattmore może mieć coś wspólnego z napadem na znajdujących się obecnie w szpitalu ornitologów. Zapytany wprost, Jess twierdzi, że na bagnach polował jedynie na króliki i nikogo nie poturbował. Psychopatyczna Bolla przepędza Royce"a i zastrasza go. Na wieczorku poetyckim poznaje młodego studenta literatury, oszłamamia go proszkami i porywa do chaty na bagnach. Twierdzi, że zrobiła to z przyjaźni: Griffin pragnie przecież wygrać uniwersytecki konkurs na wiersz. Przywiozła mu więc "eksperta". Bolla musi jednak ukryć chłopaka, gdyż do chaty wpadają Cyganie z Dougalem na czele. Dougal uważa, że sublokatorka Jessa i Grififina jest wcielonym złem. Wymusza na Griffinie groteskowe przyznanie się do czczenia Szatana. Nagle Wattmore wyznaje, że molestował syna Fowlera i napadł na ornitologów. Nazywa siebie "Złym z Bagien". Po jakimś czasie przyjaciele znajdują wiersz, pozostawiony im przez Bollę. Kobieta pisze, że trudno jej poradzić sobie z własną dwoistością: bywają dni, gdy zamienia się w "złą Bollę". Wattmore popełnia samobójstwo.

J. Grodek dla ADiT