język polskijęzyk angielski

4

Pan KłamStefko

Gatunek sztuki
Dla dzieci
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły obsady
w sztuce można łączyć plan żywy, lalkowy oraz elementy teatru cieni
Miejsce akcji
ogród, pokój Agatki, las

Agatka to ośmioletnia dziewczynka, która ma dosyć swoich żmudnych obowiązków: chodzenia do szkoły, odrabiania lekcji, sprzątania czy opiekowania się swoim niegdyś najlepszym przyjacielem, psem Pupilem. Nawet to, co kiedyś sprawiało jej przyjemność, teraz ją męczy i nudzi. Zniechęcona dziewczynka chciałaby spędzać czas na nic-nie-robieniu, siedzeniu przed komputerem albo telewizorem. Jednak jak robić to, na co naprawdę ma się ochotę, skoro Mama co chwila przypomina o nakarmieniu Pupila czy posprzątaniu pokoju? Na pomoc Agatce przychodzi tajemniczy głos, który przedstawia się jej jako Stefan, dla przyjaciół: Stefko. Niewidzialny mężczyzna proponuje jej pozornie idealne rozwiązanie problemu. Mama wymaga posprzątania pokoju? Wystarczy wrzucić wszystkie walające się po podłodze przedmioty pod łóżko i po kłopocie. Mama każe nakarmić i wyprowadzić Pupila? Wystarczy powiedzieć, że się to zrobiło. Przecież pies prawdy rodzicom nie powie! Na skutek kolejnych, uchodzących na sucho Agatce kłamstw, dziewczynka niby ma więcej czasu dla siebie, a co za tym idzie również na granie w ulubione gry komputerowe, ale z czasem robi się coraz to bardziej smutna i samotna. Oddala się zarówno od swoich rodziców, jak i od swojego niegdyś ukochanego psa Pupila. Towarzystwa dotrzymuje jej wyłącznie głos niewidzialnego Stefka, sączący do ucha kolejne kłamstwa.

Pan KłamStefko Pawła Sarbinowskiego to inteligentnie i zgrabnie napisana sztuka dla dzieci w wieku 7-10 lat. Autor w skuteczny sposób łączy w niej walory edukacyjne z rozrywkowymi, dzięki czemu oglądające ją w teatrze dzieci będą nie tylko świetnie się bawić, ale również będą mogły się skonfrontować z problemami i dylematami, których doświadczają na co dzień. Kto by przecież nie wolał spędzać swoich dni na graniu w gry i oglądaniu filmów czy seriali, zamiast musieć wykonywać swoje żmudne i nużące obowiązki? Pytanie jednak, co w dalszej perspektywie jest w stanie przynieść człowiekowi (niezależnie od wieku) prawdziwą radość i spełnienie? Agatce całe szczęście udaje się w końcu przejrzeć na oczy, uwolnić ze szponów Pana KłamStefka i tym sposobem na nowo odzyskać swoich najbliższych. Nawet jeśli w związku z tym będzie musiała znowu zacząć chodzić do szkoły, odrabiać lekcje, sprzątać pokój, a także wyprowadzać Pupila… to chyba jest to tego warte.

 

 

 

 

Oczy motyla

Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły obsady
w dramacie występują jeszcze takie postaci jak Wojsko, Piłka, Prysznic, Materac czy Łóżko
Czas akcji
współcześnie, pandemia
Miejsce akcji
szpital św. Karetki

Anna Sekunda, młoda nauczycielka w ciąży, trafia do szpitala w najgorszym możliwym momencie. Za oknem na ulicach słychać krzyki protestujących kobiet, a przepracowany na skutek pandemii personel medyczny nie ma czasu ani wyrozumiałości dla pacjentki, która przychodzi z tak błahym i zwyczajnym „problemem” jak poród. Pozostawiona samej sobie (również przez męża, który zdradził ją z mężczyzną), Anna Sekunda, pomimo trudnych, szpitalnych warunków, próbuje podtrzymywać swoją codzienną aktywność zawodową. Prowadzi więc zajęcia online dla swoich uczniów, podczas których dzieci słuchają wiersza Na jagody Marii Konopnickiej w wykonaniu znanej, polskiej aktorki. Lekcja zostaje przerwana na skutek przeraźliwych skurczy, zwiastujących zbliżający się poród. Pacjentka otrzymuje kolejne zastrzyki z morfiny, aż w końcu pod wpływem bólu, leków i szalejących hormonów kompletnie odpływa, a my tracimy pewność, czy oglądana przez nas rzeczywistość jest faktem, czy wyobraźnią głównej bohaterki.

Dramat Karoliny Fortuny Oczy motyla to poruszający zapis doświadczenia porodu w czasach pandemii. Autorka konstruuje rzeczywistość na granicy fantazji i dokumentu. Z jednej strony czerpie z bardzo dobrze znanej i bliskiej nam społeczno-politycznej rzeczywistości ostatnich lat (pojawiają się, więc kobiety wychodzące na ulice i walczące o wolność, jak i pandemia Covid19), a z drugiej wprowadza elementy delirycznego i baśniowego science fiction, w którym w jednym miejscu spotykają się: rozwinięta technologia niczym z futurystycznego, szpitalnego Big Brothera oraz dobrze znane nam postaci z wierszy polskiej poetki, Marii Konopnickiej. Karolina Fortuna próbuje w ten sposób oddać intymne i subiektywne doświadczenie porodu, jak i wszystkich emocji pojawiających się wokół. Bohaterka sztuki rozlicza się więc ze swoją matką, mężem, a także ze społeczną pozycją młodej kobiety oraz przyszłej matki.

Drugie życie

Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły obsady
+ ekipa TV, statyści
Czas akcji
współcześnie
Miejsce akcji
dom Prezesa

Prezes fundacji „Godziwe życie” ma podczas transmisji live na oczach tysięcy telewiwidzów ogłosić podział swojego majątku. Z tej okazji w jednym miejscu spotykają się: obecna żona Prezesa, Zocha, ich wspólny synek Henio, jej kochanek i jednocześnie sekretarz fundacji Franek oraz dorosłe dzieci z poprzednich związków Prezesa, Julia i Robert. Podział majątku w naturalny sposób wzbudza wśród zainteresowanych wiele kontrowersji. Julia na rozluźnienie atmosfery skręca i podaje swojemu ojca jointa. Nie spodziewa się jednak konsekwencji… Jeden z najbogatszych Polaków po zaciągnięciu się marihuaną, na oczach widzów umiera na miejscu, a tym samym nie dokona już wcześniej zapowiadanego podziału majątku, co wzbudza duże niezadowolenie Zochy, która jest gotowa zrobić wszystko, aby zdobyć należne jej pieniądze. W tym momencie na pomoc przychodzi jej los, czyli Henio. Jak się okazuje, Prezes w ostatnim czasie zabierał w tajemnicy regularnie syna na dworzec, gdzie spotykał się z łudząco do siebie podobnym, zarośniętym i bezdomnym mężczyzną o pseudonimie Wierny, z którym prowadził długie, filozoficzne dysputy. Zocha postanawia odnaleźć i sprowadzić tajemniczego bliźniaka swojego męża do domu, aby zainscenizować na oczach widzów wybudzenie się Prezesa ze śpiączki,  a dzięki temu przeprowadzić oficjalny podział majątku. Świeża wdowa nie spodziewa się jednak, że tajemniczy Wierny może pokrzyżować jej szyki…

Drugie życie to prześmieszna komedia o konsumpcjonistycznym świecie, pozbawionym wyższych wartości, a także popisowy materiał dla aktora grającego łączoną rolę Prezesa i Wiernego. Dramat Stanisława Brejdyganta, pomimo że rysuje dość ponury obraz naszej rzeczywistości, daje również nadzieję na to, że nigdy nie jest za późno na dobrą zmianę, a co za tym idzie także na tytułowe „drugie życie”.

 

 

 

 

Jak usunąć znajomego?

Tytuł oryginalny
The Unfriend
Tłumacz
Rozhin, Klaudyna
Gatunek sztuki
Komedia
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Prapremiera
21 maja 2022, Minerva Theatre, Chichester

Peter i Debbie to para uosabiająca typowe cechy obywateli Wielkiej Brytanii – ich nad wyraz dobre maniery to niewyczerpane źródło nieporozumień i rodzinnych napięć. Nie potrafią rozmawiać ze spędzającym całe dnie przed komputerem nastoletnim synem Alexem. Nie rozumieją frustracji jego siostry, Rosie, która chce w końcu być traktowana jak dorosła. Jednak przede wszystkim – nie mogą pozbyć się natrętnego sąsiada, który bez przerwy nachodzi ich i zatruwa im życie  – nie wypada jednak odprawiać go z kwitkiem…
Peter i Debbie udają się więc na zasłużony odpoczynek. Na wakacyjnym rejsie poznają wdowę z Ameryki, Elsę, z którą mimowolnie się zaprzyjaźniają. Usposobienie Elsy jest absolutnym przeciwieństwem stonowanego temperamentu Brytyjczyków. To kobieta bezpośrednia, bezkompromisowa, która nie przejmuje się tym, co myślą o niej inni. Relacja z Elsą to zatem dla Petera i Debbie intrygująca, ale nierokująca na przyszłość znajomość. Wakacyjne przyjaźnie rządzą się przecież swoimi prawami... prawda? Rzucając na pożegnanie „bądźmy w kontakcie”, nikt nie potraktowałby takiej deklaracji poważnie.
Elsa nie jest jednak osobą, która zachowuje się zgodnie ze społecznymi normami. Gdy nieoczekiwanie zapowiada, że odwiedzi Debbie i Petera w Londynie, Debbie wpisuje jej nazwisko w wyszukiwarkę internetową i dowiaduje się, że ich wakacyjna przyjaciółka ma prawdopodobnie na koncie szereg morderstw... Tymczasem rozlega się pukanie do drzwi, a w progu stoi rzeczona morderczyni!
Elsa ładuje się do domu Petera i Debbie z walizkami i – choć, jak twierdzi, wpadła tylko na chwilę – ani myśli o wyprowadzce. Małżeństwo podchodzi do problemu jak na porządnych Brytyjczyków przystało – muszą ochronić siebie i swoje dzieci przed śmiertelnym niebezpieczeństwem, ale... nie mogą przecież pod żadnym pozorem zachować się niegrzecznie! W powietrzu wciąż wisi groźba, napięcie między małżonkami sięga zenitu, tymczasem Elsa, zamiast na mordowaniu kolejno członków rodziny, skupia się na wywróceniu do góry nogami stosunków między nimi. Alex pod wpływem Elsy rusza się wreszcie sprzed komputera i naprawia kurzący się w garażu rower, a zamiast rzucania niesmacznych żartów prowokujących rodziców, przytula ich, mówiąc, że ich kocha… Przestaje też kłócić się z Rosie, która z kolei, również pod wpływem Elsy, zaczyna rozumieć, że tak jak ona oczekuje od rodziców zrozumienia, tak sama powinna spróbować ich zrozumieć. Akcja sztuki to pasmo nieporozumień i zaskakujących zwrotów, które łączy gra z oczekiwaniami publiczności – tam, gdzie w thrillerze znaleziono by ciało, tu kolejna rzecz zmienia się na lepsze. 
To jednak, czy Elsa chce swoich „znajomych” z wakacji zamordować, czy może tylko... zreformować, pozostanie zagadką niemal do końca sztuki. Komedia Moffata to nie tylko rozrywka najwyższej próby, ale również budowana w błyskotliwych, zabawnych dialogach krytyka społeczna.

  • Prapremiera powstała w reżyserii Matthew Byam Shawa dla Playful Productions w Minerva Theatre w Chichester w maju 2022. Przedstawienie następnie przeniosło się do The Criterion na West Endzie w styczniu 2023. 

  • Sztukę w 2022 roku opublikowało wydawnictwo Nick Hern Books.

Oddech

Tytuł oryginalny
Der Atem. Eine Entscheidung
Tłumacz
Lisiecka, Sława
Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły
Sceniczna adaptacja autobiograficznego tekstu Thomasa Bernharda autorstwa Franciszka Szumińskiego i Jana Romanowskiego
Czas akcji
1949-1951
Miejsce akcji
szpital, Hotel Vetterl
Prapremiera polska
23.05.2021, Teatr Łaźnia Nowa, reż. F. Szumiński

Kiedy Thomas Bernhard miał zaledwie osiemnaście lat, zmarł jego ukochany dziadek, dotychczas aktywnie zaangażowany w artystyczną edukację swojego wnuka. W tym samym czasie sam Bernhard zapadł na chorobę płuc i trafił do szpitala, a opiekująca się nim i doglądająca go matka niedługo później zmarła na raka. Autobiograficzny tekst austriackiego dramatopisarza w naturalny więc sposób wypełnia ponura atmosfera choroby i śmierci. W jego scenicznej adaptacji tę atmosferę wzmagają również cytaty z trzech innych tekstów Bernharda: Chłód, Mróz oraz Amras. W efekcie otrzymujemy niezwykle dojmującą opowieść o niemożliwym do uniknięcia, a zaczynającym się już od momentu narodzin, procesie utraty i odchodzenia.

Adaptacja, przygotowana specjalnie dla Teatru Łaźnia Nowa, podzielona jest na dwie części. Pierwsza dzieje się w szpitalu, odstręczającym i nieprzyjaznym „pokoju śmierci”, a druga w pozornie bardziej przytulnym, zaadaptowanym na lecznicę Hotelu Vetterl, za oknami którego widać świeże kopce na pobliskim cmentarzu. Akcja sztuki rozgrywa się na pograniczu jawy i snu. Adaptacja nie jest próbą realistycznej rekonstrukcji choroby Bernharda. Jej autorzy - bardziej niż na biograficznej wierności - skupiają się na opowiedzeniu sytuacji artysty, który, wyrwany ze swojej codzienności, zmuszony jest skonfrontować się z nieuniknionością swojego losu, a także związanymi z nią dylematami oraz lękami. Opisana przez austriackiego pisarza choroba staje się więc okazją do stworzenia uniwersalnej opowieści o „pokoju śmierci”, na który chcąc nie chcąc od dnia naszych narodzin wszyscy jesteśmy skazani.

 

  • Uwaga! Agencja Dramatu i Teatru ADiT reprezentuje wyłącznie prawa autora oraz tłumaczki.

Ogon

Autor
Gatunek sztuki
Dla dzieci
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Postacie
dwie Połówki jednego kamienia, Cosia, Taksmrówka, Nuda, Żyrafa, Król i tytułowy Ogon

Ogon Kuby Kaprala, zadedykowany historyczce i specjalistce od teatru lalek Halinie Waszkiel, to szalenie zabawny i mądry tekst dla najmłodszych. Opowiada o sztuce akceptacji, a także potrzebie nawiązywania relacji. Jej bohaterami i bohaterkami (płeć postaci wydaje się być elastyczna i płynna) są: dwie Połówki jednego kamienia, Cosia, Taksmrówka,  milcząca Nuda i Żyrafa, a także Król i tytułowy Ogon, od których spotkania rozpoczyna się dramat.

Ogon ma ogromną potrzebę przynależności. Nie czuje się dobrze sam. Dlatego usilnie stara się przekonać Króla, aby mógł stać się jego Ogonem, na co on jednak nie chce się zgodzić. Pozostawiony sam sobie Ogon wyrusza więc w podróż, podczas której poznaje pozostałe postaci dramatu. Większość z nich na różny sposób cierpi z powodu rozstania, odrzucenia i samotności. Podczas jego wędrówki szczególnie pomocna okaże się Taksmrówka. Dzięki niej Ogon nie tylko będzie mógł się szybko przemieszczać i docierać do różnych nieznanych mu wcześniej zakamarków, ale także nauczy się akceptować towarzystwo Nudy, wcale nie tak nudnej, jak by się w pierwszym odruchu wydawało. Wspólnie pomogą odnaleźć się dwóm tęskniącym za sobą Połówkom tego samego kamienia. Od jednej z nich Ogon dowie się o skrywanej przez Króla tajemnicy… Ogon jest w rzeczywistości Królewskim Ogonem! Swoistą klamrą sztuki stanowi jego ponowne spotkanie z Królem, podczas którego Król przestanie się go wypierać, ostatecznie go zaakceptuje i pozwoli mu być już na zawsze jego częścią.

Kuba Kapral w swojej sztuce w zgrabny sposób łączy elementy humorystyczne z edukacyjnymi. Bawiąc się konwencją teatru dla dzieci, tworzy opowieść o nie zawsze łatwych i zrozumiałych emocjach związanych z poczuciem alienacji i naturalną potrzebą przynależenia. Dramat wpisuje się w ten sposób we współczesną potrzebę tworzenia przystępnych materiałów psychoedukacyjnych dla najmłodszych. Dzięki świetnie skonstruowanym i jednocześnie zabawnym postaciom oraz scenom, dzieci będą go z przyjemnością oglądać na scenie.

Włamywacze

Gatunek sztuki
Farsa
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły obsady
+ jedna męska postać jako nagranie audio z offu oraz epizody grane przez tych samych aktorów
Miejsce akcji
salon w dużym domu jednorodzinnym

Łysy i Zygmunt to dwaj włamywacze, którzy zostają wysłani przez swojego szefa na akcję. Mężczyźni mają pojechać do prywatnego jednorodzinnego domu, który przez kilka godzin będzie akurat stał pusty i w którym ponoć ukryte są dokumenty niewygodne dla ich szefa. Papiery mają znajdować się w sejfie, stąd podczas akcji konieczna obecność Łysego, specjalisty od otwierania nawet najtrudniejszych zamków, znającego dokładny adres i numer domu. Zygmunt nie jest jednak zadowolony z jego towarzystwa. Łysy może i zna się na zamkach, ale do najmądrzejszych i najbardziej rozgarniętych osób zdecydowanie nie należy. Co zresztą co i rusz sam później udowadnia podczas trwania akcji. Mężczyźni są jednak na siebie skazani i niezależnie od tego, co się na miejscu ostatecznie wydarzy, to chcąc nie chcąc muszą ze sobą współpracować.

Sztuka Artura Zygmuntowicza to prawdziwa komedia omyłek. Podczas kiedy włamywacze próbują znaleźć teczkę z dokumentami, okazuje się, że wbrew zapewnieniom szefa w domu nie są wcale sami. Do salonu wchodzi nagle półnagi Karol - policjant i brat bliźniak właściciela posesji. Włamywacze niespodziewanie mają prawdziwego farta. Zostają wzięci za rzeczoznawców sztuki, którzy mieli przyjść, aby wycenić kolekcję dzieł Nikifora. Pomyłka Karola, a także głupota Łysego (który, jak się później okazuje, źle zapamiętał adres domu) oraz pojawianie się w przestrzeni salonu kolejnych niespodziewanych osób (m.in. prostytutki, kuriera czy chcącego robić szemrane interesy księdza) powodują serię absurdalnych sytuacji, wywołujących salwy niekontrolowanego śmiechu.
Uwaga! Po przeczytaniu całej sztuki mogą was od śmiechu rozboleć brzuchy!

Jej

Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Czas akcji
współcześnie
Miejsce akcji
pokój-kuchnia wspólnie wynajmowanego mieszkania

Ze wspólnie wynajmowanego przez czwórkę znajomych singli mieszkania w niejasnych okolicznościach wyprowadza się Karol. Obecna podczas jego wyprowadzki jest wyłącznie Dżouli, dziewczyna, która cały swój czas spędza na esemesowaniu, rozmowach telefonicznych i umieszczaniu zdjęć w mediach społecznościowych. Jak powtarza później swoim współlokatorom – lubiącemu władzę Kimowi i niepewnemu siebie Rojowi –  mężczyzna przed opuszczeniem ich wspólnego mieszkania powiedział, że „oddychanie jest uciążliwością, której nie sposób przezwyciężyć”. Z kolei na pytanie dlaczego się wyprowadza, odpowiedział tylko, że „musi”. Karol bardzo szybko na swoje miejsce przysyła nowych lokatorów: Darka i Iwonę. Wprowadzenie się pary zaburza panujące w mieszkaniu dotychczas status quo. Dżouli, Kim i Roj nie mogą znieść związkowych zwyczajów Darka i Iwony, a także braku dostępu do tego, co dzieje się za zamkniętymi drzwiami ich pokoju… Trójkę singli coraz bardziej irytuje również codzienne gotowanie Iwony obiadu dla Darka i roznoszący się po całym mieszkaniu zapach zupy z mięsną wkładką. Dlatego pewnego dnia decydują się zrobić z tym porządek i pod pozorem kumpelskiej, lokatorskiej imprezy, zakrapianej piwem i wódką, przeprowadzają intrygę, która ma przywrócić im upragnioną władzę w mieszkaniu.

Sztuka Wiesława Wadowskiego to przede wszystkim opowieść o ludziach, którzy zamiast budować bliskie relacje, realizować swoje marzenia i plany, tracą czas na siedzeniu w miejscu, gnuśnieniu i neurotycznym analizowaniu życia innych. Na skutek ich intryg i manipulacji toksyczna i duszna atmosfera zacieśnia się, a związek Darka i Iwony w końcu się rozpada. Kobieta przestaje normalnie funkcjonować i traci energię do życia, mężczyzna z czasem staje się coraz to bardziej wobec niej agresywny, aż w końcu dochodzi do jednoznacznej przemocy i fizycznych rękoczynów. Autor niczym przez soczewkę przygląda się temu procesowi. Za jedyną prawdziwą ofiarę tej sytuacji, o czym świadczy również tytuł sztuki, zdaje się uważać Iwonę, potulną kobietę, której wyzwolenie i zemsta wieńczy zakończenie utworu.

Esta

Gatunek sztuki
Komedia
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Czas akcji
współcześnie
Miejsce akcji
wnętrze pokoju w domu państwa Bumów

Już za życia szykujący sobie w mieszkaniu katafalk Jar Bum oraz jego żona, Ula Bum, to rodzice Emilki Bum, młodej, zapracowanej i mieszkającej w mieście kobiety, która, zajęta innymi, „ważniejszymi” sprawami, dotychczas nie ułożyła sobie prywatnego życia. Dziewczyna szukając spełnienia w roli matki, decyduje się za pieniądze wynająć mężczyznę, który ją zapłodni, i umawia się z nim w swoim rodzinnym domu. Całej „akcji” towarzyszą jej więc rodzice, Sister (siostra matki), a także Est lub Esta, służący rodziny, który wbrew swojej męskiej fizyczności w rzeczywistości czuje się kobietą. Pomimo wszystkich ustaleń, przeprowadzonej zgodnie z podpisaną umową „inseminacji” i pozytywnego wyniku testu ciążowego, ostatecznie dochodzi do poronienia. Rodzina Emilki zaczyna więc szukać „bardziej tradycyjnych” sposobów rozwiązania tej sytuacji. Podczas gdy członkowie rodziny przeglądają serwisy randkowe, zastanawiając się, kto spośród nich mógłby odegrać rolę zapładniacza, Esta pokazuje reszcie zdjęcie Kizia, dawnej szkolnej miłości Emilki, i proponuje aby napisać do niego z ofertą matrymonialną.

Pełna dowcipnych dialogów i napisana potocznym językiem komedia Wiesława Wadowskiego to ironiczna parodia współczesnych związków i relacji, które zostają sprowadzone do skapitalizowanej, transakcyjnej wymiany. Sztukę wieńczy jednak idealistyczne zakończenie, w ramach którego ostatecznie zwycięża pierwsza, prawdziwa, szkolna miłość, a powtórnie przybyły do domu rodziny Bumów „pan inseminator” okazuje się zupełnie zbędny. Pozostaje mu już tylko udzielić ślubu szczęśliwie zakochanej młodej parze i odtańczyć pierwszy taniec z – wyzwoloną i ubraną w kobiecy strój – Estą… I to właśnie ona, pozornie poboczna postać, w komedii Wadowskiego staje się symbolem prawdziwej miłości, która uzdrawia rodzinę państwa Bumów i odpowiada za szczęśliwe zakończenie sztuki.

Powrót Karola Maya

Tytuł oryginalny
Kthimi i Karl Majit
Tłumacz
Mučoli, Urtan
Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Szczegóły
konsultacja językowa i merytoryczna: Gabriela Abrasowicz
Prapremiera
16 października 2020, Narodowy Teatr Kosowa, Prisztina, reż. Blerta Neziraj

Jeton Neziraj w tej bezkompromisowej metateatralnej sztuce przedstawia szaloną i pełną nieprawdopodobnych spotkań podróż zespołu Teatru Narodowego w Kosowie na Zachód – do berlińskiego Volksbühne. Aktorzy i reżyser nie wyruszają jednak w drogę z pustymi rękoma: wcielają się w postać Kara Ben Nemsi’ego, alter ego Karola Maya, bohatera uwielbianego przez niemieckich czytelników. Towarzyszy mu jego wierny kompan Rih, który z konia znanego z powieści Maya zmienia się tu... w żabę.

Przywołanie postaci Nemsi’ego nie jest tu bynajmniej przypadkowe, teatralna podróż Neziraja ma bowiem na celu demaskowanie i krytykę uprzedzeń Zachodu wobec Wschodu, które od czasu wydania powieści Maya – obfitującej w przykłady takich stereotypowych przekonań – istnieją wciąż w zachodniej wyobraźni, często w niezmienionej formie. Choć przedmiotem tej zjadliwej, ironicznej satyry są tu relacje na linii Niemcy – Bałkany (które stanowią tło wielu przygód Nemsi’ego), to nie sposób nie dostrzec analogii do pozycji Polski wobec Zachodniej Europy. Wszak jak mówi Reżyser:

"Niemcy widzą nas tu na Bałkanach jako dziki zachód, myślą, że mamy w dupie prawa człowieka, że nie ma tu swobody seksualnej, że nasi mężczyźni o poranku zamiast „dzień dobry” uderzają swoje żony pięścią w twarz."

Podobnie w Polakach często Niemcy widzą złodziei samochodów z faszystowskiego kraju, gdzie poluje się na queerowe osoby w „Strefach wolnych od LGBT”. Sztuka Neziraja to zatem satyra na zachodnie poczucie moralnej i intelektualnej wyższości wobec zacofanej Europy „peryferii”.

Powrót Karola Maya to jednak nie tylko prześmiewcze podkopywanie zachodniego ego, ale całkiem uważna i głęboka analiza, w której autor przygląda się mechanizmom językowym, kulturowym i instytucjonalnym, w ramach których to ego się wytwarza (albo, z drugiej strony, w których reprodukuje się poczucie niższości peryferyjnych krajów). Z kolei struktura teatru-w-teatrze pozwala Nezirajowi komentować również teatralne i instytucjonalne obyczaje, konwencje i mody, do których bezustannie przenikają niesprawiedliwe i nieuzasadnione uproszczenia, np.:

"REŻYSER: Pomińcie ten fragment! Co drugie przedstawienie w Europie porusza temat uchodźców. Europejczycy chcą uchodźców tylko na scenie, a nie w codziennym życiu."

Powrót Karola Maya nie stroni od kontrowersji i prowokacji, a cięty, ironiczny i niejednoznaczny język Neziraja, którym portretuje Europę, nie tylko gwarantuje zaangażowanie publiczności, ale też dostarcza bogactwo złożonych refleksji, skłaniających do weryfikacji uprzedzeń, które w sobie pielęgnujemy.