Kelly, Dennis

Stosując formułę dramatu dokumentalnego, Kelly analizuje przypadek Donny McAuliffe, matki skazanej za zamordowanie dwójki swoich dzieci. Jako niewidoczny (czasem też niesłyszalny) bohater dramatu, autor przeprowadza rozmowy z osobami, które mogłyby cokolwiek wiedzieć na temat zdarzenia, w tym z samą Donną, jej byłym mężem i jej matką. Wypowiada się także dziennikarz opisujący historię w tabloidach oraz psycholog forsujący teorię odkrytej przez siebie choroby. Autor wciela się niejako w rolę Big Brothera, prowokując opowieści bohaterów i starając się dociec prawdy. Poszczególne części dramatu poprzedza rodzaj prologów. Z pierwszego dowiadujemy się, że nazwiska bohaterów ani ich wypowiedzi nie zostały zmienione. W następnym prologu użyto tych samych zdań, jednak zmiana kolejności słów zmieniła diametralnie ich sens. Dalsze przestawianie wyrazów i liter czyni kolejne prologi coraz trudniej zrozumiałymi, aż stają się bełkotem – choć przecież wszystkie wciąż bazują na tych samych wyjściowych zdaniach – co ilustruje dobitnie funkcjonowanie i przetwarzanie przekazu.

"Nic tutaj nie jest prawdą, ludzie mówią to i owo, czemu to bierzesz za prawdę? […] Zależy, jak to przedstawisz" – stwierdza Doktor Millard.

Czy Donna zabiła? Jeśli tak, to czy akt zabójstwa był skutkiem choroby Leemana-Keatleya? Czy ta choroba istnieje, czy jest wymysłem żądnego rozgłosu psychologa? Czy w ogóle możliwe jest ustalenie obiektywnej prawdy i czy coś takiego jak obiektywna prawda istnieje? Autor konfrontując ze sobą zarówno różne wersje wydarzeń, jak i odmienne doświadczenia, perspektywy, emocje uwikłanych w tę historię osób, pokazuje nie tyle, że istnieje wiele wersji tej samej prawdy, ale że w gruncie rzeczy każda wersja jest na swój sposób równorzędną, odrębną prawdą. W tym sporze od tego, kto miał rację, kto zawinił, a kto jest pokrzywdzony, ważniejsze okazuje się wzajemne zrozumienie. Każde inne rozwiązanie, jak dobitnie uwidacznia to Kelly, prowadzi tylko do jeszcze większego cierpienia. Oczywiście nie chodzi tu o ignorowanie zakłamania, hipokryzji (których nie brakuje wśród bohaterów sztuki) czy wreszcie zbrodni dzieciobójstwa. Lecz jeśli sama domniemana morderczyni na końcu stwierdza, że gorsze od utraty dzieci i wywołanej tym winy okazały się oceniające, pełne pogardy spojrzenia na ulicach, to z pewnością coś jest nie tak ze sposobem, w jaki społeczeństwo radzi sobie z tragedią. Wszak w medialnej nagonce i przechwytywaniu historii Donny w służbie własnych interesów przez kolejne osoby, prawda - niezależnie od tego czyja - zostaje wyparta przez uprzedzenia i nienawiść.

Przypadkowe spotkanie na lotnisku staje się początkiem namiętnego związku, poważnej relacji, a w końcu małżeństwa. Wszystko jak we współczesnej bajce: młodzi ludzie poznają się zrządzeniem losu, zakochują się w sobie, pobierają i zostają rodzicami. Oboje mają też dobrą pracę, ale gdy czekamy na nudne „żyli długo i szczęśliwie”, bajka zaczyna zmieniać się w grecką tragedię. Kłopoty z firmą, wreszcie jej bankructwo, sprawiają, że mężczyzna, kiedyś człowiek czynu, staje się bezwolnym i całkowicie zrezygnowanym nierobem. Kobieta stara się mu pomóc, ale gdy wszystko zawodzi, sięga po środek ostateczny: wyprowadza się i składa pozew o rozwód. Okazuje się jednak, że po środki ostateczne postanawia sięgnąć także mężczyzna: pewnego wieczoru, gdy kobieta zostawia dzieci pod opieką niani, przychodzi do ich nowego mieszkania i zabija swoje własne dzieci, a potem próbuje popełnić samobójstwo.

W tej niezwykle poruszającej sztuce Dennis Kelly, jak sam powiedział w wywiadzie dla Guardiana, „analizuje źródła męskiej przemocy”. I dodał: „w tej sztuce są tylko dwie postaci: aktorka i publiczność. I istnieje ryzyko, że publiczność ucieknie, gdy zrobi się naprawdę strasznie”. A robi się strasznie. I to bardzo. Choć publiczność wie, że to relacja z tego, co się już zdarzyło, choć aktorka zwracając się bezpośrednio do widzów niszczy teatralną iluzję, trudno spokojnie słuchać niepozbawionej drastycznych szczegółów opowieści o współczesnym „jądrze ciemności” z kulminacją w postaci podwójnego morderstwa kilkuletnich dzieci przez rodzonego ojca.

„To się nazywa unicestwienie rodziny. – mówi bohaterka – Zdarza się częściej, niż się wam wydaje. Dużo częściej. Dużo bardziej prawdopodobne jest, że dziecko zginie z ręki rodzica, niż z ręki kogoś obcego.” I nikt, kto tę sztukę zobaczy, nie może przestać myśleć, że może to dotyczyć także jego.

• Helen Lewis dla New Statesman

"To niezwykle wciągająca i mocna sztuka. Szczegółowo pokazuje, jak kropla trucizny seksizmu rośnie i zmienia się w zachowanie będące ekstremalnym przykładem męskiej wściekłości i przemocy. I jak trudno to wszystko przewidzieć. Kiedy bohaterka powinna dostrzec grożące dzieciom niebezpieczeństwo? Jak odróżnić dobro od zła? Ciekawe, czy kobieta odważyłaby się napisać równie mocne i seksistowskie słowa, jakie w finale wygłasza bohaterka: "

• Matt Trueman dla Variety

"Kelly opowiada tę historię tak błyskotliwie, że widzom często brak tchu w piersiach. To zaskakująca sztuka o mężczyznach i kobietach, rodzicach i dzieciach, patriarchalnych strukturach i ciosie w samą ich istotę."

Postaci:

David – niszczony przez poczucie winy w związku ze śmiercią żony; sfrustrowany i przerażony rosnącymi długami

Jess – dobra, miła osoba zakochana w Davidzie, która wpada w sidła konsumpcjonizmu

Matka – zdruzgotana śmiercią córki

Ojciec – w żądzy zemsty za wyszukaną manifestację na cmentarzu, gdzie pochowana jest jego córka, profanuje grób

Val – stara znajoma Davida, którą błaga o pracę

Paul – kolega z pracy Val

Duncan – podejrzany "żigolak", sugerujący, że najskuteczniej wyjść z długów pracując w przemyśle pornograficznym

Debbie – potencjalna klientka Duncana, która terroryzowała swoich współpracowników

Opowieść o tym, jak łatwo zniszczyć miłość przez materializm. Rozpoczyna się wyznaniem mężczyzny, który cofając się w przeszłość opisuje zabójstwo swojej żony, a kończy monologiem pełnej szczęścia, dopiero co zaręczonej kobiety.

David z dużymi oporami zdradza niedawno poznanej kobiecie, że dopomógł w samobójstwie swojej żony. Akcja cofa się kilka miesięcy. Rodzice Jess stoją nad jej grobem i opisują swój gniew, który wyzwolił w nich pewien Grek wykupując wielki grobowiec dla swojej zmarłej żony na tym samym cmentarzu, na którym leży ich córka. Ojciec Jess przyznaje się do brutalnej profanacji nagrobka. Tuż przed śmiercią Jess zła sytuacja finansowa zmusiła Davida, by podjął pracę poniżej jego kwalifikacji. Pierwsze prowadzące do późniejszej zbrodni napięcia zrodziły się, kiedy David przyszedł po Jess do szpitala – kobieta chwilę wcześniej, podczas zakupów, była świadkiem tragicznego w skutkach wypadku. David zamiast dodawać otuchy Jess wpadł w gniew odkrywszy, że żona znowu wydawała ich wspólne, ciężko zarobione pieniądze. Sztuka kończy się długim monologiem Jess, która pęka z radości po tym, jak David jej się oświadczył. Ma on wymiar filozoficzny: wszelkie materialne sprawy wydają się Jess puste i bezsensowne wobec wszechogarniającej miłości, jaka ją spotkała. Jess ma nadzieję, że jej życie wreszcie będzie poukładane i idealne jak w telewizji.

Dennis Kelly metodą retrospekcji pozwala czytelnikom poznać przyczyny szokującej zbrodni. Miłość i pieniądze to niezwykle aktualny i świetnie napisany tekst, który pokazuje skrajne ludzkie zachowania w dobie szalejącego kryzysu, brutalnie wkraczającego w sferę prywatną. Kiedyś sprawdzianem dla moralności były obozy koncentracyjne, dzisiaj jest nim brak pieniędzy - „jajo węża" społeczeństw dobrobytu.

Prapremiera sztuki odbyła się w Royal Exchange w Machesterze, a następnie w 2006 r. została przeniesiona do Young Vic i wyreżyserowana przez Matthew Dunstera, otwierając tym samym New Studio w Young Vic.

Sztuka otrzymała dobre recenzje (cztery gwiazdki „The Independent") i uznana została za druzgoczącą analizę materializmu i konsumpcjonizmu. Charles Spencer z „Daily Telegraph" napisał:

"Jedna z najlepszych sztuk tego roku... Ludzie wychodzą z teatru pełni ożywczej pewności, że zetknęli się ze znakomitym rzemiosłem teatralnym, a zarazem głębokim zrozumieniem świata, w jakim przyszło nam żyć."

Chris Jones z „Chicago Tribune", komentując produkcję ze Steep Theatre (2012):

"Fascynująca sztuka Kelly'ego, która miała swoją premierę w Machnesterze w 2006 r. i świetnie pasuje do współczesnej i mrocznej estetyki Steep, to najlepsza rzecz o długach, jaką udało mi się zobaczyć."

Michael i Michelle prowadzą grę wcielając się w role członków rodziny oraz innych kluczowych w ich dzieciństwie postaci. Zacierając granicę między kłamstwem a prawdą, wytwarzają okrutny portret swojej rodziny. Okazuje się, że ich wspomnienia i próby zrozumienia przeszłości często się wykluczają - zostają one skonfrontowane ze sobą w formie monologów skierowanych do widza. Kiedy Michael znajduje w śmietniku niemowlaka, podejmuje decyzję o opiece nad dzieckiem. Wraz z siostrą i swoim nowym "synem", któremu dają imię Gruzy, będą starali się zrealizować marzenie o lepszym życiu.

Gruzy to czarna komedia, która miała wielkie wejście na scenie brytyjskiej w 2003 roku. Dziesięć lat później Dennis Kelly to jeden z najczęściej granych i nagradzanych autorów swojego pokolenia.