Sztuka Niny Czerkies wpisuje się w długą listę sztuk bawiących się konwencjami i wykorzystujących liczne motywy literackie. Mamy tu głównie nawiązania do Czechowa, a szczególnie jego "Mewy" (chociaż również liczne motywy rosyjskie, nieokreślona, "czechowowska" tęsknota, rozważania na temat sensu życia, wreszcie chociażby postać starej Niani, która jest ironiczną parafrazą i zabawą wizerunkiem starego sługi, postaci pojawiającej się niemal we wszystkich sztukach wielkiego Rosjanina).
Sztuka DZIEŃ ŚMIERCI MOZARTA zaczyna się od krótkich exposé głównych postaci - Lekarza, Artysty, Aktorki i Onego. To refleksje na temat wolności i sztuki, kończące się egzaltowanym okrzykiem "To piękno uratuje świat!".
Akcja dramatu rozgrywa się na dwóch płaszczyznach. Jedna to rozmowy Artysty z Aktorką toczące się w scenerii opustoszałego po spektaklu teatru, druga to wątek Maszy i jej perypetie głównie sercowo-romansowe, w co uwikłanych jest kilkoro pozostałych bohaterów sztuki.
Niespełniony Artysta, którego sztuki nie chce wystawić żaden teatr, gra w szachy w czaszką nazywaną przez niego przyjacielem (Bernerem). Towarzyszy mu Aktorka, jedyny słuchacz jego apokaliptycznych tekstów. Aktorka namawia jednak Artystę do wyjścia z artystowskiego światka do prawdziwego życia. W kolejnej scenie Aktorka - muza Artysty - znika, mężczyzna słyszy głos, głos namawiający go do tego, by zdjął z siebie geniusz i poczuł się wreszcie człowiekiem, poruszony Artysta biega po wirującej scenie zostawiając ślad krwi na scenicznych deskach.
Masza, marząca o karierze aktorskiej (niczym Nina w "Mewie"), chwilowo ogranicza się do grania przed starą Nianią, jak je sama nazywa, spektakli domowych, Niania przyjmuje to z pobłażaniem, ale i zniecierpliwieniem. Masza dusi się w domu, chce porzucić męża i syna, wracać do Rosji. Mąż, prawdopodobnie pianista, dostał właśnie kontrakt w Szwecji, uważa, że tam czeka ich lepsze życie. Tłumaczy Maszy, że Moskwa jaką znała już dawno nie istnieje. Masza miotana wewnętrznym niepokojem w nocy wymyka się do swojego kochanka, lekarza dentysty, ale tylko po to, żeby mu oznajmiać, że go nienawidzi. Tymczasem Lekarz spotyka się juz z inną kobietą, młodą Ireną, która stara się o "rolę" w reklamie Pampersów (gdzież jej do uduchowionej, wierzącej w wielką sztukę, subtelnej i pięknej Maszy).
Akt II zaczyna się od sceny, w której wyrzucony z teatru Artysta w najdosłowniejszym tego słowa znaczeniu: sięgnął bruku. Zziębnięty Artystka chce ogrzać się w klubie "Quasimodo", gdzie bywają często pozostali bohaterowie sztuki. Jednak obsługa nie chce go wpuścić. Artysta wygłasza buntowniczy monolog. W tym momencie znajduje go Aktorka, jeszcze raz prosi kelnera, żeby wpuścił ich do środka, jednak kelner odpowiada bez ogródek:
Genialnych poetów mamy tu codziennie. Na pęczki. Zabieraj go do swojej meliny, niech ci tam deklamuje, nie chcemy tu dziadostwa...
Tymczasem Masza podczas wystawnego bankietu daje koncert romansów rosyjskich przed zakochanym w niej wciąż mężu, który mówi, że zwraca jej wolność. Znów spierają się o sztukę, styl życia, rozmawiają o wielkiej literaturze rosyjskiej, padają nazwiska Cwietajewej, Tołstoja, Dostojewskiego.
Lekarz, kochanek Maszy, kontynuuje swoją znajomość z Ireną. Jego przyjaciel, Adwokat, usiłuje go zniechęcić do kolejnych związków z kobietami, które zwykle w jego przypadku kończą się rozwodem. Lekarz zwierza się Irenie, że jest chory na Maszę, prosi:
Uratuj mnie przed samym sobą.
Masza widzi go z kochanką, jest rozczarowana jej pospolitością. Lekarz nie może uwolnić się od tej obsesyjnej miłości. Błaga Maszę, by z nim wyjechała. W tym momencie w drzwiach staje ciemna postać, strzela do Maszy. Masza umiera. To Berner, przyjaciel Artysty.
Sztukę kończy scena rozgrywającą się w opustoszałym teatrze, Aktorka wciela się w postać z napisanego przez Artystę, na podstawie monologu z "Mewy" Czechowa, utworu. Znowu sytuacja się powtarza, wchodzi ciemna postać, strzela do niej, Aktorka umiera. To znowu tajemniczy Berner. Te tragiczne wydarzenia mają miejsce w dzień śmierci Mozarta.
Epilog rozgrywa się w sali sądowej, Niania przyprowadza małego chłopca, który wspólnie z Onym, jak można się domyślać - swoim ojcem, gra duet na fortepian i wiolonczelę. Chłopiec płacze.
Sztuka Niny Czerkies to rozpisane na głosy rozważania na temat sztuki, jej oderwania od rzeczywistości, wolności człowieka, wolności artysty, geniuszu, niedostosowania do życia oraz harmonii miedzy duchem a materią. Sztuka zarówno w swojej wymowie, jak i stylistyce jawi się jako iście młodopolska.
Joanna Olczak dla ADiT