Miejsce akcji: klasztorna cela; czas: od blasku dnia do zmierzchu; postacie: Opat Piotr i Gość; konwencja: rozmowa; w tle: chorały gregoriańskie, śpiewane przez rozmodlonych braciszków.
"Świętość znienawidzona"
Po latach nieobecności, które wypełnione były przymusowym grzęźnięciem w bagnie tego świata oraz surowym odosobnieniem na pustyni, do klasztornej wspólnoty powraca dawny jej uczestnik i założyciel. Jest Gościem nieoczekiwanym i witanym ze strachem - furtian Elard bierze go za ducha. Wraca jako pokutnik, ale też i oskarżyciel. Chce by go przyjęto i osądzono. Przed laty, uwikłany w ambicjonalną rozgrywkę ze swym druhem - Piotrem, odrzucił z pogardą względy biskupów, patrzył, jak Piotr otrzymuje godność opata i, aby zadośćuczynić swym ambicjom i pokonać rywala w "pojedynku na świętość" - kazał zamurować się na resztę życia w celi. Skrajna forma odosobnienia wzmocniła w jego wyczerpanym ascezą umyśle demony pychy i zemsty. Podpalił swoją celę, a gdy pożar zaczął się rozprzestrzeniać - uciekł. Realny ogień był dla jego pochłoniętej urojeniami duszy symbolicznym oczyszczeniem z brudu i grzechu, momentem katarsis, po którym przyszło uspokojenie, kontemplacja i ... miłość bliźniego. Opat przetrwał na swym posterunku. Garść popiołu ogłosił relikwiami po strawionym przez ogień bracie - męczenniku. Braciszkowie łyknęli legendę, a modlili się tak żarliwie, że wkrótce wspólnota zasłynęła z cudownych uzdrowień na grobie ojca - założyciela i klasztor dźwignął się z gruzów. Gość zarzuca Piotrowi kłamstwo.
Choć obaj oddani religii, Opat i Gość reprezentują dwa odmienne punkty widzenia. Można powiedzieć, że Gość jest "zdolniejszy", posiada intuicyjne zrozumienie transcendentu, wyczucie pierwotnej jedności, sprzed dualistycznego podziału na dobro i zło. Czego mu zatem zabrakło? Poczucia wspólnoty z bliźnimi, odpowiedzialności za ich los, współczucia i miłości - tych cech, które demonstruje Opat, a które zostały rozbudzone w Gościu dopiero po latach wygnania. Który z nich jest zatem bliżej Nieba? "Zacny" Opat z jego prostą wiarą, czy "niegodziwy" Gość, którego pobyt poza murami klasztoru uczynił prawdziwym męczennikiem? Gość przybył po karę, Piotr mu jej odmawia. Nie chce naruszać harmonijnego życia swej "rodziny", nie chce pod swoim dachem dziwacznego pokutnika. Dla braci umarł on już dawno temu. Opat zasłania się miłosierdziem, za którym stoi coś jakby cień wygodnictwa, podczas gdy jego dawny druh na gwałt chce dotrzeć do prawdy, "wyczyścić" sytuację. Twoja dobroć jest największym okrucieństwem!, krzyczy Gość. Opat nasłuchuje. Mnisi śpiewają swoje chorały. Po co naruszać ich spokój?
Jest to niezmiernie ciekawy, precyzyjnie poprowadzony konflikt między "dobrą poprawnością" i "złą żarliwością", które w każdej chwili mogą zmienić się w swoje własne przeciwieństwa.
Kameralną sztukę dopełnia cisza.