Pomysł napisania sztuki autor zaczerpnął z prawdziwego zdarzenia z końca XIX wieku - w Londynie żydowski antykwariusz (tytułowy Shapiro) starał się sprzedać prawdopodobnie najstarsze zachowane rękopisy Starego Testamentu (starsze od zwojów znalezionych w latach czterdziestych naszego wieku w Qumran). Niestety, wówczas nikt nie wierzył w ich autentyczność - bezpowrotnie zaginęły gdzieś w muzealnych magazynach. Mojżesz Shapiro to postać tragiczna - Żyd ożeniony z protestantką bezskutecznie stara się "przestać być Żydem". Shapiro jest dramatem o ponadczasowej tematyce: o stosunku córki do ojca, o tym, czy można wierzyć człowiekowi, który posunął się już raz do oszustwa. Sztuka pokazuje tragiczny los człowieka odrzuconego przez "wielki świat" i jednocześnie los jego córki (Miriam), która postanowiła zapomnieć o własnej przeszłości.
OSOBY:
Miriam (72), znana pisarka francuska, trochę zgryźliwa i cyniczna. Aktorka gra jednocześnie małą kilkuletnią, ciekawską dziewczynkę.
Shapiro (45), ojciec Miriam. Wielki fantasta i zapaleniec. Żyd z Ukrainy, prowadzi badania archeologiczne w Palestynie, mieszka w Londynie.
Pani Shapiro (40), żona Mojżesza Shapiro. Protestantka. Poczciwa. Kochająca męża
Ginsburg (50), naturalizowany Żyd, przyjaciel Mojżesza. Pracownik Muzeum Brytyjskiego. Lojalny i rozważny.
Hana (19), starsza siostra Miriam. W epizodzie londyńskim radosna i optymistyczna. W monologu z 1943 (zginęła w Oświęcimiu) przeklinająca los i bluźniąca.
Ganneau (55), Francuski gentelman. Znawca kultury starożytnej. Zaciekły wróg Shapiry.
Tang (80), Azjata, służący Miriam. Oddany, spokojny i wyciszony.
Tom (25), Narzeczony Hany. Zakochany i radosny. Po aferze Shapiry zerwie zaręczyny.
White (25), amerykański żołnierz, były student hebraistyki. Pewien siebie, cyniczny i bardzo "amerykański".
Jeanette (16), służąca Miriam.
ze wstępu autora:
"Akcja sztuki rozgrywa się w 1947 roku w byłej pracowni niegdyś sławnej pisarki Miriam Harry. Willa znajduje się we francuskim miasteczku Neuilly-sur-Seine. Obok współczesnej płaszczyzny fabuły sztuka posiada jeszcze inną - płaszczyznę "shakespearowskiej historii". Naumyślnie nie mówię, że to płaszczyzna snu albo wspomnień, mimo iż zakorzeniona jest w wspomnieniach starszej damy i bez wątpienia ma senne zabarwienie: jednak jej źródłem jest w pełni autentyczne wydarzenie, które miało miejsce w Londynie w 1883 roku. Ta właśnie płaszczyzna w zarysach odpowiada prawdzie historycznej: Shapiro, Ginsburg, ale przede wszystkim Clermont-Ganneau są sławnymi postaciami w historii archeologii Bliskiego Wschodu, ale ich charakterystyki są już wytworem fantazji autora. Dotyczy to również sylwetki pisarki Miriam Harry, córki Mojżesza Shapiro, która tworzyła na przełomie wieku. Wydała między innymi autobiograficzną powieść Dziewczynka z Jerozolimy, w której to za pierwowzór postaci Benedykta posłużyła osoba jej ojca."
treść:
Krótko po wojnie, w spokojnym domu starej pisarki Miriam Harry, pojawia się młody amerykański żołnierz (White). Pisarka jest pewna, że młodzieniec to wielbiciel jej literatury, jednak okazuje się, że interesuje go postać Mojżesza Shapiro, sławnego antykwariusza i aferzysty z XIX wieku. Miriam wypiera się pokrewieństwa z Mojżeszem. Kiedy White opuści jej dom, w pracowni pisarki odegrają się zdarzenia z jej wspomnień. Okazuje się, że Miriam jest młodszą córką Mojżesza Shapiro. Akcja cofa się do roku 1883, kiedy bohaterka miała kilka lat. Shapiro (Żyd pochodzący z Halicza) zajmuje się handlem antykami. Ożenił się z prostestantką i nie przywiązuje wagi do swoich żydowskich korzeni, które kojarzą mu się wyłącznie z biedą i pogromami. Starsza córka Hana niedawno zaręczyła się z dobrze urodzonym Anglikiem - Tomem. Ojciec Miriam proponuje Muzeum Brytyjskiemu zakup starożytnych rękopisów Biblii za astronomiczną na owe czasy sumę. Przyjaciel Mojżesza, doktor Ginsburg, stara się mu wyperswadować te przesadzone żądania finansowe. Przypomina, że już raz Shapiro proponował do sprzedaży fałszywe figurki Moabitów, o czym pamięta się na rynku antykwarycznym. Jednak Mojżesz, przekonany o autentyczności i doniosłości znaleziska, upiera się przy swojej cenie. Z Francji przyjeżdża znawca tematu - Ganneau, który kiedyś odkrył, że figurki Shapiro są falsyfikatami. Postanawia skompromitować Mojżesza, jednak nie ma na to wystarczających dowodów - Shapiro wyrzuca go za drzwi. W czasie kłótni z żoną Shapiro przyznaje się, że fałszywe figurki Moabitów były jego autorstwa. Pani Shapiro ma wątpliwości co do autentyczności rękopisów Biblii - widziała, jak mąż zamykał się na długie godziny i pisał na zwojach papirusów jakieś hieroglify. Zwierza się Ginsburgowi. W czasie decydującego starcia Shapiro z Ganneau Ginsburg nie staje po stronie przyjaciela. Potem proponuje mu kupno rękopisów (za niską cenę) jako przykładu doskonałego fałszerstwa. Shapiro przekazuje rękopisy przyjacielowi i wyjeżdża z Anglii. W Amsterdamie popełnia samobójstwo. W następnych zmaganiach z przeszłością Miriam spotyka siostrę. Po śmierci Shapiro Tom zerwał zaręczyny, Hana wyszła za oficera wojsk pruskich i zamieszkała w Niemczech. Mąż zginął w czasie I Wojny Światowej. Zła na ojca, nienawidząc swojego żydowskiego pochodzenia, wychowała syna na przykładnego Niemca - nazistę. W czasie II Wojny Światowej zostaje uznana przez ukochanych przez nią Niemców za osobę o pochodzeniu semickim, ginie w komorze gazowej w Oświęcimiu. Natomiast dorosła Miriam zmieniła nazwisko i wyprowadziła się do Francji. Została sławną pisarką. Noc pełną wspomnień przerywa jej ponowne przyjście White"a. Miriam wyznaje mu swoją tajemnicę, dowiaduje się, że rękopisy jej ojca były prawdziwe. Po raz pierwszy od śmierci ojca czyta list, który pozostawiła jej matka - wyznanie człowieka upominającego się o sprawiedliwość. W pierwszym odruchu Miriam ma nadzieję, że White pomoże jej rehabilitować nazwisko ojca. Niestety, młodzieniec szuka wyłącznie sensacji. Informuje bohaterkę, iż należałoby odnaleźć rękopisy Shapiro, aby dowieść ich autentyczności. Niestety, przepadły gdzieś w magazynach muzealnych. Shapiro nadal pozostanie dla świata tylko symbolem doskonałego fałszerza dzieł sztuki...