6

"Z punktu widzenia drogi mlecznej wszyscy jesteśmy ze wsi" - głosi jeden z napisów wykonanych na murze w ramach działań grupy Loesje. Dla odwiedzającego Ziemię Alarmującego Kosmity błękitna planeta jest nie tyle wsią, co miejscem, gdzie "wszyscy żyją po uszy w gównie, kalecząc się wzajemnie na nieświeżym powietrzu", a ludzie są "niewyobrażalnie głupi i do dupy". Pełna abstrakcyjnego humoru, ale i zjadliwości sztuka Bonna Parka przedstawia alternatywną wizję świata, w której zblazowani decydenci chcą w końcu zrobić coś dobrego, co przeradza się w tragikomiczną serię niefortunnych zdarzeń − ich "szlachetne" intencje są tak naprawdę wynikiem wiary we własną omnipotencję i nieomylność.

Krwawiący banknotami Donald Trump wykupuje cały zapas broni na świecie i przetapia w bezkształtną bryłę, którą nabywa rzekomy kolekcjoner sztuki. Kim Dzong Un tak bardzo pragnie zjednoczenia obu Korei, że w ramach szantażu nie cofnie się przed wciśnięciem wielkiego czerwonego guzika aktywującego broń nuklearną. Kobieta Ratująca Socjaldemokracje nie chce dopuścić do wyborów, bo czas przedwyborczych obietnic jest przecież najsłodszy. Tłusta Heidi Klum, jako figura kapitalistycznego nienasycenia, razem z pewnym startupcowcem postanawia zmonetyzować swój dar pochłaniania wszystkiego wokół - tworzą aplikację, przez którą można zamówić usługi żarłocznej modelki, która z chęcią pożre "wyborców AfD i ich zwolenników, wszystkich posiadaczy broni w Teksasie i Luizjanie, mafię i gangi z całego świata, skorumpowanych polityków, wszystkich naprutych ojczymów, przeciążone i uzależnione od narkotyków samotne matki, ISIS i kobiety w burkach...". Z kolei Dziecko Chore Na Raka ma tylko jedno życzenie przed śmiercią: "żebyście się wzięli w garść, kurwa mać!".

To absurdalne political fiction Bonna Parka wyrasta z wnikliwej obserwacji rzeczywistości, przede wszystkim wszechobecnej hipokryzji i sposobu uprawiania globalnej polityki. Sztuka składa się przede wszystkim z monologów, a każdy z osobna można potraktować jako występ standupowy. Groteska, szaleństwo i elementy sztuki interaktywnej - to narzędzia, za pomocą których autor podważa i kontestuje status quo. A przy tym zostawia odrobinę nadziei, że na planecie, którą politycy i wielkie korporacje traktują jak plac zabaw, da się jeszcze ocalić jakiś pierwiastek człowieczeństwa.

Punktem wyjścia dla autorki Kerstin Specht jest cytat z Georgesa Louisa de Bufona: „Bez zwierząt natura człowieka byłaby jeszcze mniej zrozumiała” – zawarty w pracy Giorgia Agambena pt. „Der Mensch und das Tier” (Człowiek a zwierzę) opublikowanej we Frankfurcie w roku 2003. Autorka dramatu dąży do ukazania skomplikowanych stosunków międzyludzkich we współczesnym świecie, posługując się między innymi  symboliką zwierząt zamkniętych w klatkach ogrodu zoologicznego – może tak. W ludzkich czynnościach Specht dopatruje się podobieństwa do zachowań wilków, pingwinów, niedźwiedzi, panter, tygrysów czy też nosorożców. Podczas gdy zwierzęta swój spokojny żywot pędzą w zamknięciu, ludzie miotają się w quasi-wolnym świecie i (pod)świadomie szukają spokoju, przebywając wśród zwierząt pozbawionych potrzeby życia. Znudzeni miejską zabawą, clubbingiem w najlepszych lokalach, bohaterowie poszukują nowej rozrywki w zoo, gdzie odbędzie się najważniejszy i najlepszy melanż – impreza, która wymyka się spod kontroli.

• Sztuka została opublikowana w II-tomowej Antologii sztuk współczesnych autorów niemieckich wydanej przez ADiT.

Ihor, mąż Marii, porzuca ją w dość obcesowy sposób. Bezpieczny świat kobiety, słyszącej wszędzie tytułowe „dźwięki i głosy”, kruszy się, pęka, a rzeczywistość wdziera się do zaklętego świata wszystkimi szczelinami. Kobieta konserwuje swój wsobny mikrokosmos za pomocą licznych rytuałów, choć ostatecznie „przywyka do bycia nie całkiem taką”. Rytm jej życia harmonizuje z rytmem niewielkiej zbiorowości, która wspiera ją w trudnych chwilach. W poetyckiej, pełnej symboliki, choć niepozbawionej absurdalnego humoru sztuce Hromowa wykreowała „azyl”, którego mieszkańcy czasem rozmawiają o wojnie, jednak toczy się ona zbyt daleko, by mogła zaprzątać im głowy. W centrum zainteresowania stoi przede wszystkim człowiek ze swoimi „małymi” sprawami. I tylko czasem ów człowiek rozgląda się wokół, wypatrując w kącie jakiegoś Boga czy sensu.

Sztuka została opublikowana w antologii Współczesna dramaturgia ukraińska. Od A do Ja (wyd. ADiT, Warszawa 2018).

Śmiertelna choroba Ewy staje się pretekstem do ucieczki od bezbarwnego życia: źle płatnej pracy, ciasnego mieszkania, apodyktycznej matki, brata oszusta i wypalenia w związku. Kiedy główna bohaterka dowiaduje się, że zostało jej niewiele czasu, odchodzi od męża, wdaje się w romans z szefem i mężem najbliższej przyjaciółki, podróżuje, włóczy po klubach, sięga po narkotyki, wydaje wszystkie oszczędności i pożycza pieniądze. Niestety to, o czym zawsze marzyła, wcale jej nie zaspokaja, a przecież tak wiele poświęciła, aby to otrzymać. Zamiast cieszyć się przyjemnościami, zaczyna się nimi karać i pragnie śmierci.

Ewa spaliła za sobą wszystkie mosty: porzuciła rodzinę, przyjaciółkę i pracę. Po nieoczekiwanym wyzdrowieniu przyszło jej się zmierzyć z rzeczywistością: skrzywdzonymi bliskimi, ciążą po romansie, brakiem środków do życia. Nie mając się dokąd udać, Ewa zaczyna uczęszczać na spotkania sekty ufologicznej, która obwieszcza bliski koniec świata, mający nadejść wraz z przybyciem na Ziemię obcych. Mimo że kobieta podchodzi sceptycznie do idei zbliżającej się apokalipsy, to jednak uczestniczy w kolejnych wtajemniczeniach sekty.

Nadchodzi to doskonały dramat psychologiczny z błyskotliwymi dialogami oraz ciekawie zarysowanymi charakterami. Sztuka drąży temat świadomości wyborów: czy potrafimy żyć własnym życiem, czy też jesteśmy wypadkową oczekiwań i niepowodzeń innych? I wreszcie: czy odpowiedź na to pytanie faktycznie zmieni cokolwiek w naszej dotychczasowej egzystencji?

“Zostaniesz żoną Przywódcy!” Oto głos, jaki słyszy pewna skromna pomoc domowa w zaciszu swej izdebki. Tak zaczyna się sztuka zainspirowana zbiorem listów zafascynowanych postacią Hitlera kobiet. Adolf - Słońcem i Nadzieją, i Bogiem wszechmogącym, i najmilszym kochankiem. Panie i panienki, chcąc się przypodobać Przywódcy, bazgrzą mu o swym super hiper od pokoleń aryjskim pochodzeniu, higieniczno-gimnastycznym trybie życia i innych uroczych drobiazgach. Piszą mu, jak pięknie wyglądał w czasie ostatniej parady („Czy mnie zauważyłeś, stałam w trzecim rzędzie po lewej?”), proszą, aby pozdrowić od nich rodzinę Goeringa, zdają skrupulatne sprawozdania z postępów, jakich dokonują na drodze „hitleryzacji”, wyrzucając ze swego słownika (i ze słownika otaczających ich ludzi) słowa takie, jak „dzień dobry” czy „Adios” (dobre jest tylko „Heil Hitler!”). To oczywiście tylko początki, gdyż za chwilę niewinne kwiatuszki zmienią się w krwiożercze bestie, donoszące na nieprawomyślną żonę ogrodnika, tropiące spisek i Żydostwo, w idiotki, histerycznie chodzące z kąta w kąt z litanią „Adolf-Adolf-Adolf” na ustach, wierzące ślepo w zwycięstwo, zdziwione wobec alianckich bombardowań, pewne, że obozy zagłady to robota komunistycznej propagandy, gotowe umrzeć za sprawę. W małą, śmieszną postać z wąsikiem pakują wszystkie znane sobie mity i legendy o herosach i bohaterach. Zwierzają mu się, jak ojcu, przyjacielowi, kochankowi, z najdrobniejszych spraw. Padają propozycje randek i schadzek, poczęcia wspólnego dziecka („Zgadzasz się, kochanie?”). Z czasem intymne wynurzenia przybierają na sile, ponaglenia stają się coraz bardziej gorące. Jedna z pań stwierdza nawet, że czas „skończyć z tym szaleństwem”, błaga adresata, aby nie demonstrował tak jawnie swych gorących uczuć do niej. Inna przesyła mu w liście klucz do swej sypialni. Jeszcze jedna – kontrakt małżeński do podpisania. Papierowa namiętność przechodzi przez rozmaite fazy najczystszej paranoi. Powaga, wyuzdanie (patriotyczne wyuzdanie!), religijne oddanie, rozpacz z powodu oddalenia, uciecha za sprawą wyimaginowanej bliskości, masochistyczna gotowość na najgorsze tortury dla  Ukochanego.

Zygmunt Freud napisał kiedyś, że większość jego leczonych z histerii pacjentek była ofiarami nie tylko niezaspokojonego popędu seksualnego, lecz również, a może nawet najbardziej, ofiarami zaczytywania się w romansach. Harlequiny  i histeria galopują obok siebie – łeb w łeb – w komicznych wynurzeniach wielbicielek Hitlera, zaprezentowanych w farsie Tuvii Tenenboma. Śmieszne, gorszące i... pouczające.

Recenzje…

• “Włos się jeży na głowie… W tych pogaduszkach anonimowych duchów Trzeciej Rzeszy tkwi niezaprzeczalna siła.” - Peter Marks, The New York Times
• “Miłość i seks przemawiające z niebywałą mocą… Co za wieczór! Czegoś takiego jeszcze nie widzieliście. Złapałem się na tym, że myślami wracam do tego przedstawienia jeszcze wiele dni po jego obejrzeniu…” - Larry King, CNN
• “Potężne…Porywające…  Love letters to Adolf Hitler  to kawał wspaniałego teatru.” - Howard Kissel, New York Daily News
• “Spodobają wam się te babki. I to jest właśnie najbardziej przerażające.” - Peter Malkin, człowiek, który pojmał Adolfa Eichmanna
• “Niezapomniana… Przemawiająca do widza z wielką siłą, wiarygodna – i potwornie oburzająca.” - Irene Backalenick, Backstage

Malinowego Królika, zabieganego królika miejskiego, poznajemy kręcącego się w Błędnym Kole. Na co dzień jest bardzo zajęty i ze wszystkim ledwie nadąża. Królik ma przyjaciela, Zorkę – fotografa, który stracił talent do robienia zdjęć, ale nie wyobraża sobie, że mógłby robić coś innego. Z pomocą przychodzi Gadający Bankomat, który nie tylko wyrzuca  złotoliście (leśną walutę) na obiad dla Zorki, ale daje dobrą radę: fotograf potrzebuje Błysku w oku, który znajduje się w Chacie w Środku Ósmego Lasu, najstraszliwszym miejscu w całym lesie. W Lesie jest się czego bać: żyją tam straszne Dzikopsy (połączenie dzików z psami myśliwskimi), polujące na Myśliwców. Malinowy, który rusza do Lasu, by pomóc Zorce, nie może się nadziwić, że jeszcze niedawno tak się go bał, a teraz spotykają go same niesamowite rzeczy! W chacie w Środku Ósmego Lasu, gdzie znajduje się Błysk i do której trafia w niewolę Malinowy Królik, zamieszkuje Lejdi Jaga – prawdziwa celebrytka, leśny odpowiednik Lady Gagi. Królik może zostać przerobiony na jedno z przygotowywanych przez nią dań, jeśli nie rozwiąże zagadki. Gdy mu się to w końcu udaje, otrzymuje w nagrodę Błysk i dociera do miasta, Niestety, Błysk prawie całkowicie gaśnie. Jego poświęcenie i wiara w talent Zorki przywracają jednak przyjacielowi dawne umiejętności. Podróż sympatycznego Malinowego Królika, godna przygód Frodo z Władcy pierścieni, rodzi w nim wiele dylematów – czy Błędne Koło i Labirynt są mniej groźne od Ósmego Lasu?

To opowieść o poszukiwaniu tożsamości, o przełamywaniu własnych lęków i porzuceniu wygodnego, choć jałowego życia w imię wyższych wartości. Sztukę można odczytywać na kilku poziomach – dorośli zobaczą w niej krytykę codziennego kieratu, w którym nie ma szansy na rozwój osobisty czy nawet zwykły odpoczynek. Labirynt, który zamieszkuje Malinowy Królik, jawi się jako pułapka gorączkowego życia metropolii. Na szczęście człowiek nie jest bezwolną jednostką i potrafi wziąć sprawy w swoje ręce, nadać swojemu życiu kolorów (malinowych…?).  

Jarosław Jakubowski uświadamia dzieciom, (a dorosły przecież też może być „dzieckiem podszyty”), że prawdziwe życie nie może polegać na wybieraniu najłatwiejszych dróg. Uwagę zwraca również ciekawe słowotwórstwo, sprawnie wykreowana magiczna atmosfera Lasu i nienachalna zabawa kulturowymi kliszami. Sztuka zdobyła w 2011 roku wyróżnienie w konkursie dramaturgicznym Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu. Warto w sobie odkryć Malinowego Królika, bo im będzie ich więcej, tym świat będzie bardziej kolorowy.

Petra, 35-letnia sławna projektantka mo­dy, kobieta atrakcyjna, zamożna, dwukrotnie zamężna, poznaje młodą i piękną Ka­ren. Niezbyt mądra, ale wystarczająco sprytna dziewczyna widzi w tym szansę dla siebie. Niewykształcona, nieobyta i leniwa, dzięki miłości i protekcji Petry robi karierę modelki. Wykorzystuje uczucie kobiety, cynicznie przyglądając się jej cierpieniom i moralnemu upadkowi. W końcu, w dogodnym dla siebie momencie, odchodzi. Osamotnio­na Petra wpada w rozpacz; krzywdzi matkę, córkę i przyjaciółkę, nie widząc wokół siebie ni­kogo, kto mógłby zastąpić niewierną kochankę. W ostatniej scenie, w dniu swoich urodzin, po domowej awanturze i przejściu ostrego kryzysu wewnętrznego, Petra nagle spostrzega swoją 21-letnią służącą, pomocnicę i współpracownicę, Marlenę. Dotąd traktowała ją jak niemego świadka swojego burzliwego romansu – pożyteczną, choć bezwartościową rzecz. Ostatnie słowa Petry skierowane do Marleny brzmią: "opowiedz mi o swoim ży­ciu". Czy to poddanie się, dalszy upadek? Czy nowa nadzieja?

Gorzkie studium uzależnienia zwanego miłością, napisane przez mistrza takich właśnie tematów.

Sprytny Lis chciałby dobrać się do gniazda Sikorki i schrupać leżące tam jajka. Wymyśla więc konkurs na najwspanialszy wynalazek w lesie, w którym sam mianuje siebie jurorem. Mieszkańcy lasu stawiają się w określonym miejscu i czasie, by wziąć udział w konkursie. Jeż zachwala swoje kolce, Bóbr – żeremia, Sarna zgłasza swoje rzęsy, a Kotka – pazury. Naiwna Sikorka przynosi gniazdko, by pokazać, że to ono właśnie jest najwspanialszym wynalazkiem. Korzystając z ogólnego rozgardiaszu, Lis zjada jajka i umyka, udowadniając tym samym, że najlepszym wynalazkiem w lesie jest spryt.

Wróżka Brudasówka spełnia marzenia dzieci o życiu w brudzie i bałaganie. Właśnie namierzyła Krzysia i Agatkę, którzy upychają śmieci pod łóżkiem, żeby pokój wyglądał na posprzątany, i myją tylko jedną nogę - na wypadek, gdyby mama zechciała sprawdzić ich czystość. Brudasówka rzuca na nich zaklęcie polegające na tym, że nikt nie widzi ich brudu, nie czuje brzydkiego zapachu i nie dostrzega bałaganu panującego w ich pokoju. Dzieci są bardzo szczęśliwe... jednak do czasu. Sama wróżka ma osobiste kłopoty: nie została zaproszona na bal wróżek, więc postanawia zaprosić innych odrzuconych: wróżkę Leniuszkę i Pirata komputerowego, na przyjęcie w swoim domu. Niestety, w brudzie goście chorują. Czy to doświadczenie sprawi, że Brudasówka zechce się zmienić?

Utwór odnosi się – jak wskazuje tytuł – do trzech obrazów składających się na rodzaj ołtarza, gdzie dwa poboczne malowidła są węższe od głównego. Podobnie mają się proporcje w sztuce Frischa. W akcie drugim występuje większa liczba bohaterów, nabiera on pełniejszych rozmiarów. Wszystkie trzy części zdają się wzajemnie dopełniać; podczas gdy dwa skrajne obrazy ukazują świat żywych, obraz środkowy koncentruje się na świecie umarłych, tkwiących w piekle powtarzalności zdarzeń. Umarli nie starzeją się, ale też nie zdobywają nowych doświadczeń, które mogłyby stanowić pożywkę dla nowych refleksji, zatem są zasklepieni w swoich poglądach, przyzwyczajeniach, w tej rzeczywistości, w której tkwili za życia. Spotykają się, by snuć wspomnienia, bez prawa do naprawienia błędów z przeszłości i bez możliwości uczynienia kroku naprzód. W scenie pierwszej, rozgrywającej się podczas uroczystości funeralnych po pogrzebie bohatera sztuki, antykwariusza Prolla,  do zmarłego przemawia kobieta, wdowa – jest to raczej projekcja jej myśli – w scenie trzeciej zaś mężczyzna, Roger, komunikuje się ze zmarłą Francine, którą poznał w scenie pierwszej na pogrzebie – mężczyzna czyni wyrzuty jej i sobie. Tym samym sztuka koncentruje się przede wszystkim na aspekcie śmierci zarówno w sensie fizycznym, jak i śmierci za życia, oraz na rozrachunku z miłością.

Sztuka ukazała się w II tomie Dramatów zebranych Maxa Frischa, ADiT, Warszawa 2016.