4

David ma pięćdziesiąt cztery lata, z czym trudno mu się pogodzić, w związku z czym niejako zatrzymał się na pięćdziesiątce, za którą ciągle chciałby dostać zaległy prezent urodzinowy. Ma nim być zaspokojenie jego obsesji, którą jest trójkąt miłosny. Niedawno rozwiódł się z żoną i właśnie rozstał z kochanką, która była adwokatką żony przy rozwodzie. Cały czas wchodzi w kolejne przygody – nie wahając się zaliczać kobiet swoich przyjaciół – i błyskawicznie znajomość urywa, szukając coraz to nowych bodźców. W swoim egoistycznym promiskuityzmie, cynicznym uroku osobistym i braku odpowiedzialności przypomina Tomasza z Nieznośnej lekkości bytu Kundery. Jest też jak on przenikliwy intelektualnie, serwując czytelnikom humorystyczną refleksję na temat zjawisk współczesnego świata i postaw młodszych od niego pokoleń – kolegów, kochanek, studentów, syna, z którym w żaden sposób nie może się porozumieć. Pewne nieoczekiwane dramatyczne wydarzenie sprawi, że „lekkość” straci jednak swój smak i David, jak Tomasz, zapragnie nagle wydorośleć, znaleźć w „bycie” stałą wartość i poczuć na barkach ciężar. Czy jednak nie jest za późno? I czy jest w ogóle do tego zdolny, czy też jest, jak twierdzi jego była żona, niereformowalnym socjopatą?

Od Zelenki sprawiedliwie dostaje się i starym, i młodym. Obśmiewa wieczną niedojrzałość piotrusiów panów, snobizm intelektualny, cynizm, a zarazem nieudacznictwo życiowe. Ale też rozprawia się z Facebookiem, Instagramem i „innymi internetami”, nie boi się ironii, opisując obsesję nietykalności młodych – upatrujących molestowania nawet w okazywaniu braku uwagi –  i ich wieczne zaangażowanie w protest – przy  jednoczesnym całkowitym braku zaangażowania w to, kto zostanie prezydentem kraju. Fifty ze swoim humorystycznym obrazem środowiska praskich  intelektualistów to trochę czeski Woody Allen XXI wieku. 
 

Rodzina Lohmanów znajduje w lesie dziwne małe zwierzątko.  Nieidentyfikowalny, pasiasty stworek zyskuje sympatię rodziny i zostaje przez nich przygarnięty.  Początkowo urocza i nieznana istota, czule nazywana przez dzieci i rodziców "Kłębuszek" ze względu na swój mały rozmiar, wyrasta na leniwego olbrzyma o ogromnym apetycie, który wpędza rodzinę w kłopoty finansowe.  Ostatecznie zagarnia całą przestrzeń życiową dla siebie. Dziennikarze, naukowcy, turyści są zachwyceni "Kłębuszkiem", a rodzina postanawia na nim zarobić.

Sztuka opowiada nie tylko o rodzinie. Mówi o naszych relacjach ze środowiskiem naturalnym. Od lat trwająca destrukcja, nadmierny konsumpcjonizm, mania wielkości człowieka powoduje to, że natura się broni. Nasze pozorowane działania nie zatrzymają tego procesu. Natura zaś nie jest taka, jak nam się wydaje, potrafi uniknąć nadmiernego wykorzystania.
Posługując się stylem przypowieści, ale i sporą dozą humoru, autor pragnie pobudzić  młodych widzów do myślenia.

Królowa Bona, kobieta rozumna, wnikliwa i dalekowzroczna, przewyższająca swego małżonka Zygmunta umiejętnością trzeźwej oceny sytuacji, ma jednak pewną niezrozumiałą dla królewskiego błazna słabość. Choć kocha naturę i zamieszkującą polskie lasy zwierzynę, jest też rozmiłowana w polowaniach. I oto właśnie, nie zważając na to, że jest brzemienną, wybrała się w celu tropienia zwierza do królewskiej posiadłości w Puszczy Niepołomickiej. Ma tam do niej dołączyć jej małżonek, którego wcześniej poprosiła o sprowadzenie do Niepołomic z litewskich lasów największego z niedźwiedzi. Stańczyk ma złe przeczucia. Napomina i przekonuje króla, przemawia do serca i rozsądku cenionej przez siebie królowej, wskazując na sprzeczność pomiędzy jej miłością do przyrody i krwiożerczą rozrywką. Przestrzega królową przez niebezpieczeństwem, jakie dla niej i dla nienarodzonego jeszcze potomka korony stworzy walczący na oślep o swoje życie olbrzymi niedźwiedź. Wszystko nadaremnie. Polowanie się odbywa. Czy przeczucia błaznującego mędrca były zasadne?

Umiejscowione w realiach historycznych słuchowisko ma, co zapowiada już w podtytule Tomasz Kaczorowski, przesłanie ekologiczne. W tym krótkim tekście zdołał jednak też autor kilkoma szybkimi kreskami naszkicować rys psychologiczny każdej z postaci i zbudować suspens: kiedy trwają przygotowania do polowania, na środku w skrzyni – niczym czechowowska strzelba, która musi wystrzelić – tkwi sprowadzony z Litwy niedźwiedź. Słychać sapanie i pomrukiwania, król postukuje w wieko palcem, drażniąc swego „rywala”, Stańczyk przemawia do niego łagodnie, prosząc, by poddał się od razu lub próbował czmychnąć w las, nie czyniąc nikomu krzywdy. Niedźwiedź jest wciąż w zamknięciu. Ale nazajutrz…

• Prapremierowa realizacja z roku 2020 powstała w ramach cyklu 22 słuchowisk historycznych "Dzieci bliżej historii" przygotowanych we współpracy Teatru Polskiego Radia z Polską Fundacją Narodową.

Agatka to ośmioletnia dziewczynka, która ma dosyć swoich żmudnych obowiązków: chodzenia do szkoły, odrabiania lekcji, sprzątania czy opiekowania się swoim niegdyś najlepszym przyjacielem, psem Pupilem. Nawet to, co kiedyś sprawiało jej przyjemność, teraz ją męczy i nudzi. Zniechęcona dziewczynka chciałaby spędzać czas na nic-nie-robieniu, siedzeniu przed komputerem albo telewizorem. Jednak jak robić to, na co naprawdę ma się ochotę, skoro Mama co chwila przypomina o nakarmieniu Pupila czy posprzątaniu pokoju? Na pomoc Agatce przychodzi tajemniczy głos, który przedstawia się jej jako Stefan, dla przyjaciół: Stefko. Niewidzialny mężczyzna proponuje jej pozornie idealne rozwiązanie problemu. Mama wymaga posprzątania pokoju? Wystarczy wrzucić wszystkie walające się po podłodze przedmioty pod łóżko i po kłopocie. Mama każe nakarmić i wyprowadzić Pupila? Wystarczy powiedzieć, że się to zrobiło. Przecież pies prawdy rodzicom nie powie! Na skutek kolejnych, uchodzących na sucho Agatce kłamstw, dziewczynka niby ma więcej czasu dla siebie, a co za tym idzie również na granie w ulubione gry komputerowe, ale z czasem robi się coraz to bardziej smutna i samotna. Oddala się zarówno od swoich rodziców, jak i od swojego niegdyś ukochanego psa Pupila. Towarzystwa dotrzymuje jej wyłącznie głos niewidzialnego Stefka, sączący do ucha kolejne kłamstwa.

Pan KłamStefko Pawła Sarbinowskiego to inteligentnie i zgrabnie napisana sztuka dla dzieci w wieku 7-10 lat. Autor w skuteczny sposób łączy w niej walory edukacyjne z rozrywkowymi, dzięki czemu oglądające ją w teatrze dzieci będą nie tylko świetnie się bawić, ale również będą mogły się skonfrontować z problemami i dylematami, których doświadczają na co dzień. Kto by przecież nie wolał spędzać swoich dni na graniu w gry i oglądaniu filmów czy seriali, zamiast musieć wykonywać swoje żmudne i nużące obowiązki? Pytanie jednak, co w dalszej perspektywie jest w stanie przynieść człowiekowi (niezależnie od wieku) prawdziwą radość i spełnienie? Agatce całe szczęście udaje się w końcu przejrzeć na oczy, uwolnić ze szponów Pana KłamStefka i tym sposobem na nowo odzyskać swoich najbliższych. Nawet jeśli w związku z tym będzie musiała znowu zacząć chodzić do szkoły, odrabiać lekcje, sprzątać pokój, a także wyprowadzać Pupila… to chyba jest to tego warte.

Anna Sekunda, młoda nauczycielka w ciąży, trafia do szpitala w najgorszym możliwym momencie. Za oknem na ulicach słychać krzyki protestujących kobiet, a przepracowany na skutek pandemii personel medyczny nie ma czasu ani wyrozumiałości dla pacjentki, która przychodzi z tak błahym i zwyczajnym „problemem” jak poród. Pozostawiona samej sobie (również przez męża, który zdradził ją z mężczyzną), Anna Sekunda, pomimo trudnych, szpitalnych warunków, próbuje podtrzymywać swoją codzienną aktywność zawodową. Prowadzi więc zajęcia online dla swoich uczniów, podczas których dzieci słuchają wiersza Na jagody Marii Konopnickiej w wykonaniu znanej, polskiej aktorki. Lekcja zostaje przerwana na skutek przeraźliwych skurczy, zwiastujących zbliżający się poród. Pacjentka otrzymuje kolejne zastrzyki z morfiny, aż w końcu pod wpływem bólu, leków i szalejących hormonów kompletnie odpływa, a my tracimy pewność, czy oglądana przez nas rzeczywistość jest faktem, czy wyobraźnią głównej bohaterki.

Dramat Karoliny Fortuny Oczy motyla to poruszający zapis doświadczenia porodu w czasach pandemii. Autorka konstruuje rzeczywistość na granicy fantazji i dokumentu. Z jednej strony czerpie z bardzo dobrze znanej i bliskiej nam społeczno-politycznej rzeczywistości ostatnich lat (pojawiają się, więc kobiety wychodzące na ulice i walczące o wolność, jak i pandemia Covid19), a z drugiej wprowadza elementy delirycznego i baśniowego science fiction, w którym w jednym miejscu spotykają się: rozwinięta technologia niczym z futurystycznego, szpitalnego Big Brothera oraz dobrze znane nam postaci z wierszy polskiej poetki, Marii Konopnickiej. Karolina Fortuna próbuje w ten sposób oddać intymne i subiektywne doświadczenie porodu, jak i wszystkich emocji pojawiających się wokół. Bohaterka sztuki rozlicza się więc ze swoją matką, mężem, a także ze społeczną pozycją młodej kobiety oraz przyszłej matki.

Prezes fundacji „Godziwe życie” ma podczas transmisji live na oczach tysięcy telewiwidzów ogłosić podział swojego majątku. Z tej okazji w jednym miejscu spotykają się: obecna żona Prezesa, Zocha, ich wspólny synek Henio, jej kochanek i jednocześnie sekretarz fundacji Franek oraz dorosłe dzieci z poprzednich związków Prezesa, Julia i Robert. Podział majątku w naturalny sposób wzbudza wśród zainteresowanych wiele kontrowersji. Julia na rozluźnienie atmosfery skręca i podaje swojemu ojca jointa. Nie spodziewa się jednak konsekwencji… Jeden z najbogatszych Polaków po zaciągnięciu się marihuaną, na oczach widzów umiera na miejscu, a tym samym nie dokona już wcześniej zapowiadanego podziału majątku, co wzbudza duże niezadowolenie Zochy, która jest gotowa zrobić wszystko, aby zdobyć należne jej pieniądze. W tym momencie na pomoc przychodzi jej los, czyli Henio. Jak się okazuje, Prezes w ostatnim czasie zabierał w tajemnicy regularnie syna na dworzec, gdzie spotykał się z łudząco do siebie podobnym, zarośniętym i bezdomnym mężczyzną o pseudonimie Wierny, z którym prowadził długie, filozoficzne dysputy. Zocha postanawia odnaleźć i sprowadzić tajemniczego bliźniaka swojego męża do domu, aby zainscenizować na oczach widzów wybudzenie się Prezesa ze śpiączki,  a dzięki temu przeprowadzić oficjalny podział majątku. Świeża wdowa nie spodziewa się jednak, że tajemniczy Wierny może pokrzyżować jej szyki…

Drugie życie to prześmieszna komedia o konsumpcjonistycznym świecie, pozbawionym wyższych wartości, a także popisowy materiał dla aktora grającego łączoną rolę Prezesa i Wiernego. Dramat Stanisława Brejdyganta, pomimo że rysuje dość ponury obraz naszej rzeczywistości, daje również nadzieję na to, że nigdy nie jest za późno na dobrą zmianę, a co za tym idzie także na tytułowe „drugie życie”.

Peter i Debbie to para uosabiająca typowe cechy obywateli Wielkiej Brytanii – ich nad wyraz dobre maniery to niewyczerpane źródło nieporozumień i rodzinnych napięć. Nie potrafią rozmawiać ze spędzającym całe dnie przed komputerem nastoletnim synem Alexem. Nie rozumieją frustracji jego siostry, Rosie, która chce w końcu być traktowana jak dorosła. Jednak przede wszystkim – nie mogą pozbyć się natrętnego sąsiada, który bez przerwy nachodzi ich i zatruwa im życie  – nie wypada jednak odprawiać go z kwitkiem…
Peter i Debbie udają się więc na zasłużony odpoczynek. Na wakacyjnym rejsie poznają wdowę z Ameryki, Elsę, z którą mimowolnie się zaprzyjaźniają. Usposobienie Elsy jest absolutnym przeciwieństwem stonowanego temperamentu Brytyjczyków. To kobieta bezpośrednia, bezkompromisowa, która nie przejmuje się tym, co myślą o niej inni. Relacja z Elsą to zatem dla Petera i Debbie intrygująca, ale nierokująca na przyszłość znajomość. Wakacyjne przyjaźnie rządzą się przecież swoimi prawami... prawda? Rzucając na pożegnanie „bądźmy w kontakcie”, nikt nie potraktowałby takiej deklaracji poważnie.
Elsa nie jest jednak osobą, która zachowuje się zgodnie ze społecznymi normami. Gdy nieoczekiwanie zapowiada, że odwiedzi Debbie i Petera w Londynie, Debbie wpisuje jej nazwisko w wyszukiwarkę internetową i dowiaduje się, że ich wakacyjna przyjaciółka ma prawdopodobnie na koncie szereg morderstw... Tymczasem rozlega się pukanie do drzwi, a w progu stoi rzeczona morderczyni!
Elsa ładuje się do domu Petera i Debbie z walizkami i – choć, jak twierdzi, wpadła tylko na chwilę – ani myśli o wyprowadzce. Małżeństwo podchodzi do problemu jak na porządnych Brytyjczyków przystało – muszą ochronić siebie i swoje dzieci przed śmiertelnym niebezpieczeństwem, ale... nie mogą przecież pod żadnym pozorem zachować się niegrzecznie! W powietrzu wciąż wisi groźba, napięcie między małżonkami sięga zenitu, tymczasem Elsa, zamiast na mordowaniu kolejno członków rodziny, skupia się na wywróceniu do góry nogami stosunków między nimi. Alex pod wpływem Elsy rusza się wreszcie sprzed komputera i naprawia kurzący się w garażu rower, a zamiast rzucania niesmacznych żartów prowokujących rodziców, przytula ich, mówiąc, że ich kocha… Przestaje też kłócić się z Rosie, która z kolei, również pod wpływem Elsy, zaczyna rozumieć, że tak jak ona oczekuje od rodziców zrozumienia, tak sama powinna spróbować ich zrozumieć. Akcja sztuki to pasmo nieporozumień i zaskakujących zwrotów, które łączy gra z oczekiwaniami publiczności – tam, gdzie w thrillerze znaleziono by ciało, tu kolejna rzecz zmienia się na lepsze. 
To jednak, czy Elsa chce swoich „znajomych” z wakacji zamordować, czy może tylko... zreformować, pozostanie zagadką niemal do końca sztuki. Komedia Moffata to nie tylko rozrywka najwyższej próby, ale również budowana w błyskotliwych, zabawnych dialogach krytyka społeczna.

• Prapremiera powstała w reżyserii Matthew Byam Shawa dla Playful Productions w Minerva Theatre w Chichester w maju 2022. Przedstawienie następnie przeniosło się do The Criterion na West Endzie w styczniu 2023. 

• Sztukę w 2022 roku opublikowało wydawnictwo Nick Hern Books.

Kiedy Thomas Bernhard miał zaledwie osiemnaście lat, zmarł jego ukochany dziadek, dotychczas aktywnie zaangażowany w artystyczną edukację swojego wnuka. W tym samym czasie sam Bernhard zapadł na chorobę płuc i trafił do szpitala, a opiekująca się nim i doglądająca go matka niedługo później zmarła na raka. Autobiograficzny tekst austriackiego dramatopisarza w naturalny więc sposób wypełnia ponura atmosfera choroby i śmierci. W jego scenicznej adaptacji tę atmosferę wzmagają również cytaty z trzech innych tekstów Bernharda: Chłód, Mróz oraz Amras. W efekcie otrzymujemy niezwykle dojmującą opowieść o niemożliwym do uniknięcia, a zaczynającym się już od momentu narodzin, procesie utraty i odchodzenia.

Adaptacja, przygotowana specjalnie dla Teatru Łaźnia Nowa, podzielona jest na dwie części. Pierwsza dzieje się w szpitalu, odstręczającym i nieprzyjaznym „pokoju śmierci”, a druga w pozornie bardziej przytulnym, zaadaptowanym na lecznicę Hotelu Vetterl, za oknami którego widać świeże kopce na pobliskim cmentarzu. Akcja sztuki rozgrywa się na pograniczu jawy i snu. Adaptacja nie jest próbą realistycznej rekonstrukcji choroby Bernharda. Jej autorzy - bardziej niż na biograficznej wierności - skupiają się na opowiedzeniu sytuacji artysty, który, wyrwany ze swojej codzienności, zmuszony jest skonfrontować się z nieuniknionością swojego losu, a także związanymi z nią dylematami oraz lękami. Opisana przez austriackiego pisarza choroba staje się więc okazją do stworzenia uniwersalnej opowieści o „pokoju śmierci”, na który chcąc nie chcąc od dnia naszych narodzin wszyscy jesteśmy skazani.

• Uwaga! Agencja Dramatu i Teatru ADiT reprezentuje wyłącznie prawa autora oraz tłumaczki.

Ogon Kuby Kaprala, zadedykowany historyczce i specjalistce od teatru lalek Halinie Waszkiel, to szalenie zabawny i mądry tekst dla najmłodszych. Opowiada o sztuce akceptacji, a także potrzebie nawiązywania relacji. Jej bohaterami i bohaterkami (płeć postaci wydaje się być elastyczna i płynna) są: dwie Połówki jednego kamienia, Cosia, Taksmrówka,  milcząca Nuda i Żyrafa, a także Król i tytułowy Ogon, od których spotkania rozpoczyna się dramat.

Ogon ma ogromną potrzebę przynależności. Nie czuje się dobrze sam. Dlatego usilnie stara się przekonać Króla, aby mógł stać się jego Ogonem, na co on jednak nie chce się zgodzić. Pozostawiony sam sobie Ogon wyrusza więc w podróż, podczas której poznaje pozostałe postaci dramatu. Większość z nich na różny sposób cierpi z powodu rozstania, odrzucenia i samotności. Podczas jego wędrówki szczególnie pomocna okaże się Taksmrówka. Dzięki niej Ogon nie tylko będzie mógł się szybko przemieszczać i docierać do różnych nieznanych mu wcześniej zakamarków, ale także nauczy się akceptować towarzystwo Nudy, wcale nie tak nudnej, jak by się w pierwszym odruchu wydawało. Wspólnie pomogą odnaleźć się dwóm tęskniącym za sobą Połówkom tego samego kamienia. Od jednej z nich Ogon dowie się o skrywanej przez Króla tajemnicy… Ogon jest w rzeczywistości Królewskim Ogonem! Swoistą klamrą sztuki stanowi jego ponowne spotkanie z Królem, podczas którego Król przestanie się go wypierać, ostatecznie go zaakceptuje i pozwoli mu być już na zawsze jego częścią.

Kuba Kapral w swojej sztuce w zgrabny sposób łączy elementy humorystyczne z edukacyjnymi. Bawiąc się konwencją teatru dla dzieci, tworzy opowieść o nie zawsze łatwych i zrozumiałych emocjach związanych z poczuciem alienacji i naturalną potrzebą przynależenia. Dramat wpisuje się w ten sposób we współczesną potrzebę tworzenia przystępnych materiałów psychoedukacyjnych dla najmłodszych. Dzięki świetnie skonstruowanym i jednocześnie zabawnym postaciom oraz scenom, dzieci będą go z przyjemnością oglądać na scenie.

Łysy i Zygmunt to dwaj włamywacze, którzy zostają wysłani przez swojego szefa na akcję. Mężczyźni mają pojechać do prywatnego jednorodzinnego domu, który przez kilka godzin będzie akurat stał pusty i w którym ponoć ukryte są dokumenty niewygodne dla ich szefa. Papiery mają znajdować się w sejfie, stąd podczas akcji konieczna obecność Łysego, specjalisty od otwierania nawet najtrudniejszych zamków, znającego dokładny adres i numer domu. Zygmunt nie jest jednak zadowolony z jego towarzystwa. Łysy może i zna się na zamkach, ale do najmądrzejszych i najbardziej rozgarniętych osób zdecydowanie nie należy. Co zresztą co i rusz sam później udowadnia podczas trwania akcji. Mężczyźni są jednak na siebie skazani i niezależnie od tego, co się na miejscu ostatecznie wydarzy, to chcąc nie chcąc muszą ze sobą współpracować.

Sztuka Artura Zygmuntowicza to prawdziwa komedia omyłek. Podczas kiedy włamywacze próbują znaleźć teczkę z dokumentami, okazuje się, że wbrew zapewnieniom szefa w domu nie są wcale sami. Do salonu wchodzi nagle półnagi Karol - policjant i brat bliźniak właściciela posesji. Włamywacze niespodziewanie mają prawdziwego farta. Zostają wzięci za rzeczoznawców sztuki, którzy mieli przyjść, aby wycenić kolekcję dzieł Nikifora. Pomyłka Karola, a także głupota Łysego (który, jak się później okazuje, źle zapamiętał adres domu) oraz pojawianie się w przestrzeni salonu kolejnych niespodziewanych osób (m.in. prostytutki, kuriera czy chcącego robić szemrane interesy księdza) powodują serię absurdalnych sytuacji, wywołujących salwy niekontrolowanego śmiechu.
Uwaga! Po przeczytaniu całej sztuki mogą was od śmiechu rozboleć brzuchy!