Nigro, Don

Kółko teatralne przedstawia
"Jak wam się to podoba?" według Wikarego i jego trupy, to emanująca przedziwnym szaleństwem sztuka wewnątrz innej sztuki, czyli teatr w teatrze .  Ponieważ każda z postaci gra co najmniej jeszcze dwie inne role, atmosfera jest dość schizofreniczna, osobowości mylą się i mieszają; nie wiadomo kto jest kim - w życiu i na scenie. Szekspirowska komedia przebrań i pomyłek, walka intryg i namiętności, zabawnie przenika codzienność niedouczonych artystów - amatorów. Zamiarem Autora było ukazanie piękna prostackich wysiłków, oraz ponadczasowego geniuszu Szekspira, który - mimo, iż "molestowany" od wieków na wszelkie możliwe sposoby - wciąż trwa i trwa, dostarczając uciechy i morału nie tylko publiczności, ale też i wykonawcom - nawet tym  najpośledniejszym. Urok i wdzięk tej sztuki zaklęty jest w języku: współczesnym i dawnym. To komedia pomieszanej mowy: elżbietańska fraza zderza się ze skrótową, hasłową mentalnością współczesnych nam aktorów. Brną oni przez wybrane sceny i odnajdują (czasem w połowie wypowiadanego zdania) nieznany sens, absurd, ukryte świństwo, gorycz i prawdę. Pomimo licznych zalet komedia Dona Nigro wydaje mi się trudna do zaadoptowania na polskiej scenie. Po pierwsze z powodu języka, o czym za chwilę, po drugie, ponieważ - w przeciwieństwie do np. "Hamleta" - "Jak wam się to podoba" jest sztuką rzadko (o ile w ogóle) u nas wystawianą  i poszczególne wątki niewiele mówią szerszej publiczności. Aby ją zachęcić,
przedstawienie musiało by być zagrane przez aktorów dość młodych, a już bardzo wytrawnych. Inaczej rzecz się ma w świecie anglosaskim, dla którego komedie Szekspira są w dalszym ciągu tym, czym dla nas Fredro. "Jak wam się to podoba" jest próbowane na zajęciach szkolnych, w gimnazjach, po prostu - wszędzie. Postacie, wątki i kody językowe są więc tam materiałem żywym. Tekst powinien zostać przełożony przez wybitnego, obeznanego z szekspirowską frazą, tłumacza - kogoś takiego jak np. Stanisław Barańczak. Jest to praca na kilka miesięcy i nie każdy jest w stanie się jej podjąć.

Ravenscroft to komedia kryminalna, w której podejrzanych o morderstwo jest pięć kobiet. Każda z nich miała powód, każda z nich ma też doskonałe alibi.
Inspektor Ruffing pragnie rozwiązać zagadkę śmierci młodego, sympatycznego i przystojnego Patryka. Dotarcie do prawdy okazuje się trudnym zadaniem, tym bardziej, że musi przesłuchać pięć kobiet, które za każdym razem przedstawiają inny wariant wydarzeń.
Oficjalna wersja brzmi, że Marcy, zatrudniona przez panią Ravenscroft jako guwernantka, zepchnęła Patryka ze schodów w obronie własnej. To, co na początku wydaje się prawdopodobne, po przesłuchaniu kolejnych pań nie jest już takie oczywiste. Przy okazji składanych zeznań wychodzą na jaw skrywane sekrety i uczucia.
Niestrudzony inspektor nie daje się nabrać na historię z duchami, dzielnie opiera się wyznawanym przez prawie wszystkie bohaterki uczuciom. Jego celem jest rozwiązanie zagadki śmierci Patryka. Finał dochodzenia okazuje się najtrudniejszy. We wszystkich wersjach tkwi ziarenko prawdy. Problem tkwi w złożeniu ich w jedną logiczną całość. Kluczem okazuje się nieżyjący od trzech miesięcy pan Ravenscroft, który podobnie jak Patryk spadł ze schodów.
Krok po kroku poznajemy relacje, jakie łączyły panie z przystojnym i ekscytującym Patrykiem. Don Nigro stworzył pięć różnych i fascynujących kobiecych osobowości, które odkrywamy dzięki śledztwu niestrudzonego inspektora. Nawet chwilowe upojenie winem nie przeszkodzi mu w odkryciu prawdy i - znalezieniu osobistego szczęścia.

Zagłębiając się w komedię kryminalną Ravenscroft wraz z inspektorem Ruffingiem krok po kroku rozwiązujemy zagadkę kryminalną, która pełna jest zaskakujących zeznań, gdzie w jednej chwili wszystkie bohaterki przyznają się do morderstwa, by już po chwili zmienić zeznania, zaś prawda okazuje się korzystna dla wszystkich bohaterów.

Akcja tej romantyczno - melancholijnej opowieści toczy się w miasteczku Terre Haute, w stanie Indiana. Jest lato 1980 r. Spokojne otoczenie starego, skąpanego w zieleni domu i dobudowanej do niego szklarni sprzyja powolnemu odkrywaniu zapętlonej rodzinnej historii. Młode pokolenie otrzymuje szansę na przewartościowanie ważnych, życiowych wyborów. Starsi odbywają podróż w czasie, aby dzięki wspomnieniom spojrzeć na swoje pragnienia i emocje innymi oczami.
Nieoczekiwana śmierć przyjaciela rodziny otwiera przed Louise i Danem róg obfitości, który okazuje się zarazem Puszką Pandory. Pan Agajanian zapisał ich synowi - Johnemu swój dom wraz z majątkiem. Wydaje się, że jest to spełnienie marzeń: John zaręczył się właśnie z Romy, byłą sekretarką Agajaniana. Pieniądze bardzo mu się przydadzą na nowej drodze życia. On sam ma jednak co do tego pewne wątpliwości: wolałby zdobyć wszystko sam, może jako piosenkarz country w Tennesse. Louise rozmawia z jego narzeczoną, udzielając jej niezbędnych w swoim przekonaniu rad, w których kładzie nacisk na wewnętrzną niezależność kobiety od mężczyzny. Pomiędzy braćmi: Petem i Johnem wciąż dochodzi do konfliktów. Pete wpada na trop związku swojej matki ze zmarłym Agajanianem. Okazuje się, że John jest jego synem. Zamiast spodziewanego wybuchu, mąż ofiarowuje Louise intrygującą wymianę zdań. Ta wyznaje mu miłość. Twierdzi, że jedynie z litości do samotnego Agajaniana kontynuowała romans. Tymczasem Pete i Rome odkrywają łączące ich uczucie. Tu również rozwiązanie nie jest oczywiste: oszukany narzeczony z ulgą wycofuje się z małżeńskiej obietnicy, pozostawiając bratu dom i pieniądze. Teraz ma okazję spróbować swoich sił jako nikomu nieznany piosenkarz i kompozytor.

Dużym atutem Pieśni miłosnych jest pogłębiony, chciałoby się powiedzieć: literacki rysunek postaci oraz brak oczywistych tropów psychologicznych. Pełny i bogaty jest portret Louise. To kobieta silna, niezależna i bardzo siebie świadoma, która w pozornie lekki sposób potrafiła przejść do porządku dziennego nad niewyobrażalnymi paradoksami: pozostając dobrą matką i kochającą żoną, romansowała z przyjacielem domu. Jej pozornie fajtłapowaty mąż powoli ujawnia przed widzem swoją seksowną, zdziwaczałą duszę ogrodnika i miłośnika kotów. Okazuje się, że od dawna wiedział o romansie Louise. Zdawał sobie również sprawę z tego, kto jest biologicznym ojcem Johna. Louise i Dan umiejętnie postępują ze sobą, ich związek pozostaje żywy, a namiętność nie wygasa.

Wprowadzenie:

Don Nigro przedstawia poruszającą historię niezwykle inteligentnej, dotkniętej szaleństwem córki giganta literatury i jej walki o zdobycie mężczyzny życia. Akcja rozgrywa się w Paryżu, gdzie mieszkają irlandzcy imigranci: słynny, lecz niezamożny autor Ulissesa wraz z rodziną oraz początkujący literat o zaniżonej samoocenie - Samuel Beckett. Zarówno James Joyce, jak i asystujący mu przy pracy Beckett ukazani są przez Autora z wielkim humorem i wyczuciem stylu. Półślepy literacki guru dyktuje podziwiającemu go Beckettowi swoją kolejną powieść. W ten sposób do tekstu trafiają przypadkowo zasłyszane słowa, co mistrz aprobuje jako nieodłączny składnik procesu twórczego. Doskonałym kontrapunktem dla pogrążonego w "procesie" Joyce'a jest jest żona - Nora. O wiele bardziej tragiczny duet stanowią Beckett i Łucja.

streszczenie:

Już przy pierwszym spotkaniu dziewczyna stwierdza, że Beckett jest jej przeznaczeniem. Pozostawiona z nim sam na sam, ujawnia, jak bardzo świadoma jest własnej, kobiecej seksualności i próbuje skierować myśli ratującego się ucieczką dramaturga na właściwe tory. Papa - Joyce zaczyna napomykać o małżeństwie. Łucja ucieka się do podstępu i namawia ukochanego do zabawy "w oświadczyny": błagana o rękę, z satysfakcją odrzuci jego prośbę. Konkurent na niby klęka, Łucja mówi "tak", na co wchodzi Joyce i udziela parze błogosławieństwa. Beckett umawia się z dziewczyną w restauracji, aby przy świadku odkręcić całą sprawę. Łucja z płaczem biegnie do domu, wściekły Joyce zrywa stosunki z dramaturgiem. Na skutek rany zadanej przez rzezimieszka Beckett ląduje w szpitalu. Joyce odwiedza go i przyjaźń mężczyzn odżywa. Tymczasem Łucja zaręcza się z innym, aby wzbudzić zazdrość ukochanego. Przed przyjęciem zaręczynowym doznaje jednak ataku katatonii; narzeczony wycofuje się.
Do żartobliwych scen wkradają się pomału tragiczne tony: Łucja zdradza objawy szaleństwa. Jedzie za Beckettem: najpierw do Londynu, potem z powrotem - do Paryża. Grozi, że nie da mu spokoju. Jej pokręcona umysłowość doprowadza do rozpaczy bezradnych psychiatrów. Po podpaleniu swojego pokoju zostaje wysłana do Szwajcarii, na konsultacje ze sławnym doktorem Jungiem. Diagnoza jest bezlitosna dla genialnego pisarza: wychował sobie szaloną córkę - muzę, która nigdy nie stanie się normalna, bo wtedy przestałaby być jego najdroższą córką. Tragedia Łucji polega na tym, że - w odróżnieniu od Joyce'a i Becketta - nie potrafi przekuć obłędu w sztukę. Synonimem tworzenia była dla niej szczęśliwa miłość, która nie została jej dana. Zostaje umieszczona w zakładzie. Podczas odwiedzin matka zawiadamia ją o śmierci ojca. Podpity Beckett rozmawia z duchem Joyce'a, który prosi go, aby opiekował się Łucją. Kiedy dramaturg wchodzi do jej szpitalnego pokoju, kobieta gra właśnie w karty z Napoleonem. Opowiada Beckettowi, że zmarły pracuje obecnie nad powieścią pt. "Łucja Szalona". To rzecz o wielkiej miłości Becketta do jego córki.

charakterystyka tekstu:

Nigro pokazuje swoich bohaterów w kontekście ról, jakie przyszło im odgrywać. Mamy więc kombinacje wszelkich możliwych uwarunkowań: mistrz - uczeń, kobieta - mężczyzna, córka - ojciec, matka - córka, mężczyzna - mężczyzna, kobieta - kobieta, wariat - wariat, wariat - terapeuta itd. Walorem Łucji szalonej jest połączenie pogłębionej psychologii postaci z trzymającą w napięciu, pełną zaskakujących puent, opowieścią. Ciekawy pod względem literackim, wielopłaszczyznowy, posługujący się symboliką jungowską tekst Dona Nigro zachęca do niebanalnych rozwiązań inscenizacyjnych, dając przy tym aktorom szansę na stworzenie wyrazistych kreacji. Osobiste perypetie bohaterów są dla autora punktem wyjścia do zastanowienia się nad naturą miłości i przywiązania oraz bolesną nieumiejętnością przekroczenia własnych ograniczeń. Nastrój waha się od kpiarskiej, okraszonej sprośnościami, młodzieńczej tragifarsy po melancholijną jesień odchodzenia i niezrealizowanych uczuć. Klamrę przedstawienia stanowi obraz dwojga starzejących się, wyizolowanych ludzi: szalonej Łucji i Becketta. Lajtmotiwem jest powtarzająca się piosenka do słów L.A. Tennysona:

"Do ogródka, Madziu, chodź. Tam nietoperz, chłodny mrok.
Do ogródka, Madziu, chodź. Cicho w noc, gdzie zapachów moc..."

opracowanie dla ADiT: Julita Grodek

Polska Prapremiera: Teatr im J. Słowackiego w Krakowie, 5. 10. 2007, reż. Magdalena Piekorz

"Parę słów w obronie nadproduktywnego dyletanta" - Anna Burzyńska o recenzjach sztuki Łucja szalona

Więcej informacji o sztuce lub prawach autorskich udzieli Elżbieta Manthey lub Magdalena Linek: agencja@adit.art.pl,  tel.: 22/ 822 11 99