Pinter, Harold

Historia trzech mężczyzn uwięzionych w klaustrofobicznej przestrzeni pokoju. Młody robotnik Mick jest właścicielem starego zrujnowanego domu, który chce odnowić, przebudować i wynajmować w nim mieszkania. W jedynym nadającym się do użytku pokoju mieszka jego brat Aston, były pacjent zakładu psychiatrycznego. Pewnego dnia Aston sprowadza na noc spotkanego włóczęgę, Daviesa. Ten zostaje na dłużej i komplikuje życie obu braci. Studium samotności, niemożności komunikacji między ludźmi, niepokojów tkwiących we wnętrzu człowieka, żyjącego na marginesie społecznego systemu.

Kate i Deeley spodziewają się odwiedzin przyjaciółki Kate z lat młodości, Anny, której Kate nie widziała od dwudziestu lat. Anna jest obecnie żoną bogatego Włocha, z którym mieszka na Sycylii. Swego czasu była jedyną przyjaciółką Kate; łączyła je niezwykle intymna (może nawet erotyczna) zażyłość. Jak się okazuje, także Deeley był znajomym Kate. Kiedyś zaglądał jej nawet pod spódnicę. Czy mieli wtedy romans i czy Deeley znał już wtedy Kate? A może Anna wcale nie przyjechała? Może nawet nie żyje i obecna jest tylko we wspomnieniach? Kto zabił? Zdawkowy dialog przechodzi w gorączkowe dociekania...

W dużym domu mieszka ojciec-wdowiec z bratem i dwoma synami. Odwiedza go najstarszy syn z amerykańską żoną Ruth. Dziwne, chłodne powitanie, brak wiedzy na temat życia rodzinnego i zawodowego przyjeżdżającego do rodzinnych stron mężczyzny komplikują sytuację. Wszystko staje się jeszcze dziwniejsze, gdy Ruth oddaje się swoim szwagrom na oczach męża. W konsekwencji teść wraz z dwoma nieżonatymi synami postanawiają zatrzymać kobietę u siebie na stałe, tudzież uczynić z niej prostytutkę, bo przecież urządzenie eleganckiej pani kosztuje i powinna na siebie zarobić. Tak też się dzieje. Mąż wraca do Ameryki, do swoich synów, sam… Kruche podstawy małżeństwa wystawione zostają na próbę. Czarna wizja amerykańskiej moralności.

W salonie niejakiego Gavina odbywa się eleganckie przyjęcie. W tym samym czasie trwa obława wymierzona w przeciwników totalitarnego reżimu, którego zwolennicy, a także ważni jego przedstawiciele wypełniają salon. Goście rozmawiają na błahe tematy, nie brakuje jednak groźnych wypowiedzi o potrzebie zaprowadzenia ładu. Od czasu do czasu postacie zastygają w bezruchu, a z uchylonych w głębi drzwi bije jaskrawe światło. W zakończeniu sztuki przez te drzwi wchodzi na biało ubrana postać młodego człowieka i wygłasza monolog, z którego dowiadujemy się, że został zabity przez siły bezpieczeństwa. Mówi w imieniu wszystkich ofiar…

W londyńskiej restauracji podstarzały biznesmen obchodzi z żoną, bratem i bratową rocznicę ślubu. Przy drugim stole siedzi konwencjonalna, przynajmniej na pozór, młodsza wiekiem para. Rozmowy przy większym stole są dość prostackie, ale zabawne. Stopniowo w akcję wciągnięty zostaje drugi stół, a także kelnerzy i kierownik restauracji. Akcja opiera się na wspomnieniach i niedopowiedzeniach. Atmosfera jest zabawna, ale i niepokojąca. Biznesmen mafioso i jego brat przypominają zabójców z Samoobsługi. Minęło już wiele lat, obaj się dorobili i nie są już tak skłonni do drastycznych działań, złagodnieli...

Albert – urzędnik siedzący pod pantoflem matki, postanawia iść na przyjęcie pożegnalne kolegi z pracy. Niestety impreza kończy się dla niego katastrofalnie. Wraca zgnębiony do domu i, zmuszony do wysłuchiwania gderań matki, traci cierpliwość i zamierza się na nią budzikiem. Wyprawia się znowu do miasta. Spotyka prostytutkę, udaje się do jej mieszkania. Oboje zaczynają fantazjować. Stopniowo okazuje się, że prostytutka jest równie władcza i gderliwa jak matka. Teraz Albert jej grozi budzikiem, terroryzuje i upokarza. Zadowolony wraca do domu, rozsiada się w fotelu… i wtedy pojawia się matka, której nic się nie stało. Matka monologuje, gładzi synka po głowie, mówi, że za dwa tygodnie pojadą razem na wakacje. Albert, zdominowany przez matkę, mszcząc się za przebyte upokorzenia na prostytutce, wraca do punktu wyjścia; nie mogąc nawiązać kontaktu z normalną kobietą, staje się więźniem emocjonalnej impotencji.

W zimowy poranek Rose podaje śniadanie mężowi, kierowcy ciężarówki. Rose z mężem sprowadziła się do pokoju niedawno, nie zna reszty dużego, starego domu. Niewiele może też się dowiedzieć od właściciela czy administratora Kidda, który przychodzi do starszych państwa z jakimś interesem. Wkrótce po jego wyjściu zjawia się młode małżeństwo, w odpowiedzi na ogłoszenie o pokoju do wynajęcia… ale jest to właśnie pokój zajmowany przez Rose i jej męża. Po odejściu amatorów pokoju zjawia się powtórnie właściciel i zapowiada przyjście kogoś, kto już od kilku tygodni chce zobaczyć Rose. Człowiek okazuje się być starym, niewidomym Murzynem. Kobieta twierdzi, że go nie zna. On jednak mówi do niej imieniem z dzieciństwa i wzywa ją do powrotu do domu. Mąż Rose rzuca się na Murzyna i masakruje go. Rose traci wzrok, jej ostatnie słowa: „Nic nie wiedzę, nic nie widzę”… zmuszają paradoksalnie do zastanowienia się nad sensem przyczynowo-skutkowym przedstawionych sytuacji.

Ta krótka sztuka (a właściwie skecz) jest dialogiem dwóch mężczyzn, prowadzonym w obecności więźnia. Chociaż hasłem  „nowy ład świata” określano politykę zwycięskich państw po pierwszej wojnie w Zatoce Perskiej, nie pada ani jedno słowo, które by na to wskazywało. Zresztą w żadnej ze swoich „politycznych” sztuk autor nie określa, w jakim kraju toczy się akcja. Przez cały czas trwania rozmowy oprawców czyhają wszechobecne narzędzia tortur na milczącego więźnia, który ma zawiązane oczy.

Autor w poetycki sposób penetruje obszary związku uczuciowego. Mężczyzna i kobieta siedzą na ławce i wspominają dzieje swojego małżeństwa, ale ich wspomnienia bardzo się różnią. Poetycka jednoaktówka nacechowana tajemniczą atmosferą.

Inspiracją dla powstania sztuki była książka biograficzno-naukowa Olivera Sacksa traktująca o epidemii długotrwałej śpiączki, nieuleczalnej do momentu wynalezienia leku L-Dopa. W sztuce po takim zastrzyku kobieta, która zapadła w śpiączkę mając 16 lat, budzi się. Teraz jest 45-latką, z umysłem podlotka i bez świadomości czasu, który upłynął. Nie może sobie przyswoić udzielanych jej informacji o tym, co się działo od momentu jej zaśnięcia. Tkwi we wspomnieniach z dzieciństwa, które dla niej wciąż są rzeczywistością. Konfrontacja dwóch światów: przeszłego i obecnego.