Teatr Bagatela im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego
Prapremiera sztuki odbyła się w Helen Hayes Theatre-New York (lata temu), a w 2006 roku wystawiono ją ponownie w Almeida Theatre. Zdjęcie zaś przedstawia plakat do filmu George'a Roya Hilla z Jane Fondą w roli Isabel.
synopsis:
Nad przepaścią – to nazwa przedmieścia, gdzie mieszka Ralph (tak nazywa się zresztą większość przedmieść w Stanach), a zarazem metafora sytuacji życiowej bohaterów sztuki, z której pragną się wyzwolić. Dom Ralpha położony jest nad przepastnymi grotami i centymetr po centymetrze się zapada – tak jak dotychczasowe, prowizoryczne życie bohaterów i związków, w których tkwią. A może nawet jak cała Ameryka...
Goerge i Isabel, świeżo poślubieni, odwiedzają Ralpha Batesa, starego znajomego Goerge'a z czasów wojny. Ich noc poślubna, która miała miejsce dzień wcześniej w obskurnym motelu, była porażką – dość wspomnieć, że jechali na ślub karawanem pogrzebowym, który udało się tanio kupić. George zostawia Isabel w progu mieszkania Ralpha, a sam odjeżdża bez słowa pożegnania. Isabel – zbyt dobrze wychowana i naiwna młoda kobieta – skarży się Ralphowi na Goerge'a, zaniepokojona, czy małżonek jej nie zostawił. Tuż przed ślubem George rzucił pracę, nie mówiąc o tym Isabel, która wcześniej zrezygnowała dla niego z praktyki pielęgniarskiej. Ralph, który dobrze zna Goerge'a – byli razem na wojnie koreańskiej – zapewnia Isabel, że jej małżonek na pewno wróci. Dowiadujemy się, że George jest poważnie chory, a Isabel poznała go na oddziale neurologicznym w szpitalu podczas swojej praktyki. Według wyobrażenia Isabel, ich związek opiera się na współczuciu jednej strony i wdzięczności drugiej. Teraz czuje się zawiedziona obcością męża, zwłaszcza, że została wychowana jako oczko w głowie nadopiekuńczego tatusia. Tajemnicza choroba George'a, która zaczęła się podczas wojny, przypomina Parkinsona i pląsawicę, do tej pory jednak nie postawiono jasnej diagnozy.
W I akcie rozgrywa się subtelna erotyczna gra między Ralphem i Isabel. Ralph zachwycony jest jej ciałem, ona – pełnym ciepła i uroku domem Ralpha – nie może znieść, że musi włóczyć się z mężem po nędznych motelach. Okazuje się, że tego wieczora Ralpha porzuciła żona (Dorothea) po tym, jak oświadczył jej, że rzucił pracę u jej ojca, schorowanego milionera, który wycofał się z danej obietnicy, że zięć odziedziczy firmę po jego śmierci. Ralph zgodził się na małżeństwo pod tym właśnie warunkiem, bowiem Dorothea nie grzeszyła urodą i leczyła się u psychiatry z oziębłości seksualnej na podłożu neurastenicznym. Prawdą jest jednak, że rodzice okaleczyli córkę, wywierając na niej presję znalezienia dobrej partii i wejścia do lepszego towarzystwa.
Nieoczekiwanie wraca Goerge z butelką szampana, żeby uczcić spotkanie z przyjacielem. Mężczyźni ignorują Isabel – mają ochotę na prawdziwą męską rozmowę zakrapianą alkoholem; planują wspólną podróż i rozkręcenie nowego interesu. Ralph chce spieniężyć część małżeńskiego majątku i następnego dnia wyjechać do Hong-Kongu – znowu pragnie poczuć się jak wojenny bohater. George zwierza się Raplhowi, że nie może wytrzymać z żoną i musi się jej pozbyć. Ralph strofuje go, chociaż sam nie wypowiada się lepiej o własnej. Mimo dojrzałego wieku, obaj mężczyźni zachowują się jak chłopcy, tęskniąc za ideałem męskości z westernów, które namiętnie oglądają.
Spotkanie kumpli z wojska przerywa służąca McGillicudów (teściów Ralpha). Ma zabrać rzeczy żony i prezenty pod choinką. Po chwili zjawiają się teściowie Ralpha, żeby zająć majątek, zanim Ralph go spienięży. Ralph staje w obronie żony i własnego małżeństwa, wzbudzając tym czułość i dumę czekającej za drzwiami Dorothei, która w powrocie do męża upatruje szansę wyzwolenia się spod kurateli pazernych rodziców. Ich rozmowie przysłuchują się George i Isabel, którzy również zaczynają się nawzajem „docierać" i przestają bać się namiętności.
Tekst Tennessee Williamsa jest z jednej strony analizą skutków traum wojennych, a z drugiej strony krytyką amerykańskiego – purytańskiego – wychowania, które przyczyniło się do kłopotów z seksualnością i nieumiejętności życia w związku. Autor ze znawstwem psychologii prowadzi postaci przez przepracowanie kompleksów, traumy wojennej i hipokryzji polityczno-obyczajowej ku wolności, szukaniu prostych ludzkich wartości oraz spełnionego życia poza systemem, może gdzieś w Texasie.
Choć sztuka napisana została przed kilkudziesięcioma laty, traktuje o współczesnych problemach, przedstawia plastyczne postaci, które mówią z pasją.
Lot, wątły i chorowity młody człowiek, nie potrafi uwolnić się od wspomnień o swojej zmarłej matce. Wiedziony tęsknotą za dzieciństwem, przyjeżdża ze swoją nowo poślubioną żoną Myrtle (artystką sceniczną) do starego, rozpadającego się domu rodzinnego. Tam Myrtle doznaje podwójnego szoku: po pierwsze okazuje się, że posiadłości grozi zalanie przez potężną falę powodziową, a po drugie – dom jest już zamieszkany przez przyrodniego brata Lota, Mulata zwanego Kurczakiem, nieokrzesanego brutala i prawowitego spadkobiercę posiadłości. Między braćmi kipi od nienawiści. Myrtle, którą w życiu nieustannie omija szczęście, żyje w świecie romantycznej iluzji, wierząc, że dobre współżycie małżeńskie z Lotem rozpocznie się wówczas, gdy uda jej się pomóc mężowi wrócić do zdrowia. Wkrótce jednak odkrywa, że umierający Lot chce ją wykorzystać i podstawić Kurczakowi, żeby odebrać mu prawo do spadku. Nie spodziewa się jednak, że brat ma wobec niej swój własny, "romantyczny" plan. Nieszczęsna kobieta czuje się jak w pułapce w domu, z którego nie ma ucieczki, a jedynym ratunkiem przed powodzią jest dobra wola Kurczaka. Rozgrywa się trwająca całą noc napięta rozgrywka między pociągającą, ale przerażoną kobietą i również pociągającym, ale śmiertelnie niebezpiecznym mężczyzną. Chora fascynacja z czasem przeradza się w dwuznaczną zażyłość.
Autor zabiera głos nie tylko w kwestii seksualnego wyzwolenia kobiet i traktowania "kolorowych" mniejszości w USA. Zamykając w jednej przestrzeni trójkę bohaterów, z których każdy udaje kogoś innego niż jest, tworzy niemal apokaliptyczną wizję końca pewnego świata. Bierze pod lupę ludzki lęk, zawiść i zazdrość, ale też słabości i marzenia. Traktuje ich brutalnie, żeby wycisnąć kroplę człowieczeństwa. Williams stwarza sytuację, w której brakuje miejsca na konwenanse czy społeczne maski – jak w słynnej Kotce, tak i w Królestwie Ziemi interesuje go w jego bohaterach esencja emocjonalna – instynkt życia.
