Bogosian, Eric

Sztuka 31 ejakulacji to cykl dziesięciu monologów Erica Bogosiana, opracowanych i przetłumaczonych przez Sławomira Michała Chwastowskiego. Wszystkie z nich dotyczą tytułowego wytrysku, a także związanego z nim odczucia seksualnej przyjemności. Jednak, jak pokazuje w poszczególnych odsłonach dramat Bogosiana, męska ejakulacja może przybierać naprawdę bardzo różne formy. Amerykański autor ormiańskiego pochodzenia portretuje mężczyzn, czerpiących erotyczną przyjemność z nieraz nieoczywistych, zaskakujących czy wręcz przerażających sytuacji. 

Jest więc facet, którego kręci bogactwo, inny nie potrafi rzucić palenia, a inny jeszcze snuje teorie spiskowe i słucha nagranej na pocztówkę Beaty z Albatrosa… ale jest też ekshibicjonistyczny samobójca ze wzwodem, chłopak uzależniony od metadonu i broni, który zabija własną matkę, a także sam Putin lub facet podszywający się pod Putina i snujący swoje imperialistyczne plany zawładnięcia całym światem. Jak sam autor zaznacza: "wszelkie podobieństwo do osób rzeczywistych jest przypadkowe". Co ciekawe, tę galerię męskich typów zamyka monolog kobiety (lub mężczyzny identyfikującego się jako kobieta), która czuje się ograniczana przez swojego męża. Odmawia jej kulinarnych zachcianek, palenia i picia alkoholu, bo uważa, że się roztyje i przestanie go wtedy podniecać. Kobieta ma już tego dosyć, więc decyduje się zdradzić męża pod jego nieobecność, ale zanim do tego dojdzie, wybiera się do sklepu, aby kupić majtki na początek swojego zupełnie nowego życia. Wybierając bieliznę, napotyka spojrzenie pewnego niskiego mężczyzny, z którym wchodzi w erotyczną grę, mającą jej udowodnić, że nadal ma w sobie to "coś". Dochodzi do tego, że facet na środku sklepu zaczyna się onanizować i trafia do więzienia, a ona – szczęśliwa i dowartościowana – zamierza rozpocząć karierę w Hollywood.

Eric Bogosian nie bez powodu zasłynął przede wszystkim jako autor odważnych i pełnokrwistych monologów, portretujących męskie doświadczenie z różnych, nieraz niespodziewanych perspektyw. 31 ejakulacji po raz kolejny udowadnia jego mistrzostwo w tej materii.

Eric Bogosian to autor niezliczonej liczby monologów uwielbianych przez aktorów. W 2014 roku zostały one wydane nakładem wydawnictwa Theatre Communications Group w zbiorze podsumowującym dzieło autora. Jak się jednak okazuje, projekt 100 (monologów) ma jeszcze większy rozmach. Na specjalnej stronie internetowej https://100monologues.com co tydzień umieszczane są kolejne teksty amerykańsko-ormiańskiego autora. Zachęcając do zgłębiania jego twórczości warto dodać, że wśród aktorów biorących udział w projekcie znalazły się takie gwiazdy kina jak Winona Ryder czy Ethan Hawke.

W czym tkwi sekret Erica Bogosiana? Tytułowy „wybór pierwszy” być może nie odpowiada jednoznacznie na to pytanie, daje nam za to możliwość przyjrzenia się myślom i refleksjom samego autora na jego twórczość. Sztuka, będąca zbiorem zupełnie nowych, ale również starych, dobrze już znanych monologów jest spotkaniem dojrzałego Bogosiana z jego młodzieńczymi, niepokornymi i rockandrollowymi tekstami. Z tego zderzenia w pisarzu rodzi się wiele pytań. Przede wszystkim o wartość i powód jego pisania, ale również o własną skończoność i śmiertelność. Autor, przyglądając się swoim tekstom z perspektywy kilkudziesięciu lat, nie zostawia na nich, ale i na samym sobie suchej nitki. Lecz po co przejmować się swoimi młodzieńczymi, nieco naiwnymi pisarskimi ambicjami w obliczu własnej niesprawności, problemów z sercem, a także dojmującej pustki? Nowsze teksty Erica Bogosiana przepełnione są żółcią i frustracją. Autor nie kryguje się, nie kryje swoich negatywnych opinii, ale wali prosto z mostu, co myśli, nawet jeśli chodzi o konkretne, rozpoznawalne osoby. I w tym właśnie być może tkwi wspomniany sekret Bogosiana i jego słynnych monologów. Autor, wbrew wszystkiemu, był i pozostał autentyczny.

Ze „100 monologów” wybór pierwszy to intrygująca i odważna propozycja monodramu dla dojrzałego aktora, który chciałby wraz z autorem wyruszyć w podróż w przeszłość i zmierzyć się z tym, co na zawsze minęło.

Jedna z najsłynniejszych sztuk Erica Bogosiana po swojej prapremierze na off-Broadwayu w 1990 roku doczekała się słynnej realizacji filmowej. Zarówno w samym spektaklu, jak i ekranizacji, wystąpił sam autor sztuki. Zaledwie kilka lat później w Polsce utwór został wystawiony przez Jacka Orłowskiego (z Bronisławem Wrocławskim w obsadzie) w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi.

Tekst utrzymany w konwencji monodramu podzielony został na dziesięć odrębnych monologów. W każdym z nich poznajemy innego bohatera, innego mężczyznę. Możemy wniknąć w jego świat i poznać jego życie. W tej galerii różnych typów i odcieni męskości znajduje się: błagający o pomoc kloszard, zaangażowany w swoją pracę reżyser filmów pornograficznych, skacowany chłopak po mocno zakrapianym wieczorze kawalerskim, zakłamany biznesmen, chwalący się swoim przyrodzeniem seksoholik, porównujący się do Boga morderca, bogacz-rasista, biedak zbierający butelki, facet, wieszczący ekologiczną apokalipsę, a także mężczyzna, który odkrył swoje wewnętrzne niemowlę i odkąd o nie dba, w końcu jest naprawdę szczęśliwy. I chociaż wszyscy z nich starają się trzymać gardę i nie okazywać słabości, to w rzeczywistości pod maską pewności siebie skrywają wewnętrzną pustkę i niemożność odnalezienia się we współczesnym świecie. 

Sztuka Erica Bogosiana to prawdziwe aktorskie wyzwanie. Szalenie ciekawy materiał dla aktora, który odnajdzie się w szybkich i radykalnych zmianach postaci. Każdy z tych mężczyzn ma charakterystyczny dla siebie język i sposób zachowania, co dodatkowo podwyższa poprzeczkę. Galeria bohaterów Bogosiana przedstawia prawdziwie zniuansowaną i pełnokrwistą paletę męskich postaw oraz zachowań, dzięki czemu realizacja sztuki ma szansę stać się nie tylko imponującym popisem aktorskim, ale również wnikliwą refleksją, dotyczącą kulturowych wzorców męskości.

"Moje lekarstwa kosztują mnie ponad dwa tysiące dolarów tygodniowo, z czego Towarzystwo Ubezpieczeniowe pokrywa jedną trzecią. Jestem zmuszony kupować nielegalne prochy na Dolnym East Endzie, po prostu po to, aby uśmierzyć ból."

Realizacje: 

• Teatr im. Stefana Jaracza Łódź, 1997 rok, reż. Jacek Orłowski

• Teatr Ludowy Kraków-Nowa Huta, 1999 rok, reż. Tomasz Obara

• Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki Białystok, 1999 rok, reż. Magdalena Kłaczyńska

• Teatr Dramatyczny Elbląg, 2002 rok, reż. Henryk Rozen

• Grupa Artystyczna Ad Spectotores Wrocław, 2003 rok, reż. Krzysztof Kopka

• Teatr Miejski im. Witolda Gombrowicza, 2011 rok, reż. Ula Kijak

• Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie, 2013 rok, reż. Aneta Groszyńska

• Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, 2016 rok, reż. Marek Walczak

• przedstawienie impresaryjne, 2017 rok, reż. Hubert Jarczak

"Co się stało z naszym pięknym krajem?! Czy ktoś z was mógłby odpowiedzieć mi na to pytanie? Mamy problemy... Mamy poważne problemy... Rozejrzyjcie się wokół siebie – co widzicie?! Zbrodnię, perwersję, zgniliznę i apatię... Świat wokół nas to koszmar."

Tą definicję współczesnego świata potwierdzają monologi mężczyzn w różnym wieku i różnej pozycji społecznej. Łączy ich miejsce zamieszkania – wyśniona Ameryka. Wpływowy agent filmowy wiecznie przyklejony do słuchawki telefonicznej; sfrustrowany i wyżywający się na pracowniku właściciel podupadającej knajpy; wiecznie poza domem, sprzedawca płytek ceramicznych; morderca, uważający się za nadczłowieka; narkoman, który żyje od wzięcia jednej działki do drugiej; chłopiec bawiący się w supermana i marzący o wspaniałym życiu; oraz alkoholik, który wie, że przegrał własne życie. Ten korowód postaci daje sugestywny obraz społeczeństwa, którego przedstawiciele raz toną w zachwycie nad światem, a raz są przekonani, że zmierza on donikąd. Niezależnie od przyjętej postawy z wszystkich rozważań wyziera wszechogarniający lęk, samotność i uczucie pustki. Tylko chłopiec może jeszcze śnić o wspaniałym życiu...

Kloszard, lekarz, biznesmen, nałogowy onanista, pedofil, fanatyk – łączy ich głęboko  przesiąknięte konsumpcyjnymi ideałami myślenie. Kloszard wylicza ile ma kobiet, samochodów, posiadłości, ukazując bezsensowność „amerykańskiego snu", który zaraził również Polaków. Chciwy lekarz z uśmiechem chce nas zniszczyć pod pozorem leczenia, wmawiając w nas drogie leki i traktując protekcjonalnie. Cyniczny biznesmen poniża wszystkich i pragnie zdobywać jak „wielki biały łowca". Nałogowy onanista nie jest w stanie oderwać się od pozorów takich jak ciało. Gdy dochodzimy do pedofila, nie jesteśmy już w stanie się śmiać. Bohaterowie, upajając się wypowiadanymi przez siebie myślami, pragną zagłuszyć autentyczne uczucia i pragnienia. Ich „napuszony bunt”, w którym czyny zostały zastąpione przez słowa, nie zdaje się już na nic.

Sprzedawca Płytek Ceramicznych: Sprzątaczka puka do drzwi, ja mam kaca i ból głowy i nawet nie wiem, gdzie ja u diabła jestem! A skoro ja sam nie wiem, gdzie jestem, to skąd do cholery ktokolwiek ma wiedzieć, gdzie ja jestem?!

Przed sklepem spotyka się zawsze ta sama paczka: Tim, Buff, Jeff, Sooze i Bee-Bee. W sklepie zaopatrują się w alkohol najczęściej i piwo, w dużych ilościach. Norman parę razy próbuje ich przegonić narażając się Timowi, dochodzi do tego, że grożą sobie pistoletami. Najwięcej pije Tim. Jest dumny, że walczył w Wietnamie przeciw „zółtkom”, ale to tego że musiał tam wykonywać upokarzajacą pracę, przyznaje się dopiero pod koniec. Tim intryguje, jest tajemniczy i męski, ale w głębi duszy jest słaby i zraniony. Nienawidzi obcokrajowców; uważa, że nie mają prawa przyjeżdżać do Stanów i zabierać miejsce prawdziwym Amerykanom. Bez przerwy jest pijany, ale nie widać tego po nim. Okazuje się impotentem, co powoduje, że zaczyna wzbudzać litość.
Buff również pije dużo, ale jest beztroski. Ciągle ma dobry humor i głupoty w głowie. Kiedyś zwinął kamerę i teraz uwielbia kręcić różne sytuacje.
Jeff to chłopak Sooze. Na początku wydaje się inteligentnym facetem, któremu na czymś w życiu zależy. Pisze wiersze. Usprawiedliwia Tima przed Normanem. Okazuje się jednak, że trochę ciężko myśli, bywa nudny.
Pierwsze wyjście na scenę Sooze, to pokaz odważnego show, które ma zamiar przedstawić komisji w Nowym Yorku. Zamierza się tam przenieść i rozpocząć życie artystyczne, do czego namawia Jeffa. On jest temu przeciwny, ale nie ma konkretnych argumentów. Jest związana z Pony, do którego płyty ma robić okładkę ; planują razem wyjechać.
Bee-Bee wyróżnia się tym, że nie pije.Chodzi własnymi drogami, ale jest lubiana. Potem, kiedy siedzi bez ruchu tępo wpatrując się w butelkę whisky, dowiadujemy się, że była alkoholiczką i obecnie chodzi na spotkania AA. Zapija się na śmierć.
Jeff jest podekscytowany, bo do miasteczka przyjechał Pony, gwiazdor rockowy, a do tego ich przyjaciel ze szkoły. Mieli się z Sooze wybrać na koncert Ponyego, ale bilety były za drogie. Jeff oznajmia, że Pony przyjedzie swoją piękną limuzyną tu, pod sklep. Rzeczywiście, Pony przyjeżdża, a z nim Erica, jego rzecznik prasowy. Łączą ich tylko stosunki zawodowe i przyjaźń, w co Buff nie może uwierzyć. Między Sooze i Ponym trworzy się więź, Jeff jest zazdrosny i postanawia to ignorować. Choć dał się zachęcić do pokazania Ponyemu, który szuka tekstów do piosenek, swoich wierszy, teraz ma wszystko gdzieś. Podczas, gdy reszta jedzie po kolację na wynos, Erica i Tim zostają przed sklepem. Iskrzy się. Razem schodzą ze sceny.
W następnym akcie wszyscy wracają i jedzą. Nie ma Tima, Erici oraz Bee-Bee. Po jakimś czasie Tim schodzi z dachu sklepu, gdzie często przebywa. Pony zauważa, że nie ma Erici. Tim twierdzi, że pojechała do baru hotelowego. Pony niepokoi się, postanawia jej szukać. Sooze i Buff jadą z nim. Tim i Jeff zostają sami. Tim opowiada Jeffowi, że pieprzyli się z Ericą w samochodzie, a potem Tima wzięło obrzydzenie i chciał odejść, ale ponieważ nie chciała go puścić w końcu zatłukł ją i nadal tam leży. Jeff nie ma odwagi zajrzeć do samochodu.
Ostatni akt zaczyna się od poranka i rozmowy Jeffa z Buffem, który twierdzi, że wczoraj pieprzył się z Ericą i zamierza wyjechać z kapelą do L.A. Może wykorzystają jego nagrania w swoim video-clipie. Jeff jednak jest pewny, że Erica jest martwa. Kiedy Erica przychodzi, by ponaglić Buffa, Jeff nie może w to uwierzyć. Całą noc martwił się o swojego przyjaciela, że go zamkną, itd... a kiedy się spotykają Tim jeszcze szydzi z łatwowierności przyjaciela. Nazywa go naiwnym tchórzem bez jaj. Właściwie
to Tim nie ma jaj. Erica wyśmiała go za to. Norman wychodzi ze sklepu i próbuje przegonić Tima i Jeffa. Tim wyciąga spluwę, Norman także. Tim wchodzi na dach i znajduje tam martwą Bee-Bee. Oznajmia Normanowi, którego siostra zadzwoniła po policję, że będzie miał poważne problemy, ponieważ nieletnia Bee-Bee zabiła się na dachu jego sklepu.

Dialogi pisane luźnym, młodzieżowym stylem. Sporo wulgaryzmów, ale raczej to nie razi.
Jak we wszystkich dramatach Bogosian opowiada historię pewnego świata, chociaż o konkretnych postaciach, są oni reprezentatywni dla całego pokolenia „straconych marzycieli”.