Krym, Anatolij

Harmonijną egzystencję pary emerytów przerywa fakt wynajęcia pokoju samotnemu mężczyźnie. Wreszcie pojawia się wyczekiwany sublokator. Jest nim Prezydent (nie mylić z Rezydentem). Agent, który wynajął pokój dla Prezydenta, wyjawia starszemu państwu tajemnicę państwową. W ich mieszkaniu znajduje się najprawdziwsza głowa państwa, a jego sobowtór jest obecnie w misji służbowej we Francji. Tę okoliczność spowodowała napięta sytuacja wewnątrz kraju, jednak o tym należy milczeć, dopóki służby specjalne nie zdławią spisku.

Okazuje się, że Prezydent prywatnie to bardzo miły i dowcipny człowiek, który obiecuje przyjąć ich zięcia do pracy w swojej kancelarii. I jak tu nie polubić tak sympatycznego „lokatora”? I jak nie wesprzeć go dobrymi radami? W atmosferze przyjaźni Prezydent zachwyca małżonków planem oczyszczenia kraju z korupcji i łapownictwa.

Szybko wychodzi na jaw, że nowy lokator podszywa się pod Prezydenta. Jednak prawdziwy przepadł we Francji jak kamień w wodę. Sytuacja jest krytyczna. Oszust musi zastąpić Prezydenta… Autor prowadzi mistrzowskie qui pro quo.

Rodzinę Borysa i Maszy kompletnie zaskoczyła pandemia koronawirusa. Do utraty pracy i niemożności życia miesiącami w zamkniętej przestrzeni doszły inne problemy. Na przykład niemłodzi już rodzice Maszy utknęli w ich mieszkaniu – a mieli wpaść tylko na dwa dni... Co więcej, jedyna córka Borysa i Maszy, Polina, nie zdążywszy nawet wyjść za mąż, już chce się rozwieść z Feliksem. Wydaje się jej, że Feliks zwariował, gdyż złożył śluby milczenia aż do zakończenia izolacji i nawet w nocy nie chce zdjąć maski doktora Dżumy. Dodajcie do tego hałaśliwe dzieci i sąsiadów, którzy zupełnie nie w porę rozpoczęli remont!

Jednak prawdziwym nieszczęściem jest gorączka taty i strach przed opieką lekarską, która może skończyć się szpitalem i kwarantanną rodziny. Od czego więc mamy przyjaciół? Okazuje się, że lekarstwo na koronawirusa jest, ale… lekarze nie pamiętają jego nazwy i polują na „króliki doświadczalne”, żeby na nich przetestować cały arsenał i znaleźć ten właściwy.

Na szczęście pandemia przypomniała nam, że najlepszy lek na każdą chorobę, a także wątpliwości, kłótnie, niesnaski i wszelkie nieprzyjemności to miłość, która, jak powiedział poeta, „na wiek się nie ogląda”.

Wysoko postawiony polityk nazwiskiem Garanin wraz ze swoim asystentem odwiedza byłe więzienie, obecnie funkcjonujące jako nietypowy „park rozrywki”... Sowita opłata gwarantuje turystom pełne doświadczenie więzienia na 48 godzin wraz z realistycznym procesem. Niewiele myśląc, Garanin decyduje się na egzotyczną usługę. Kontrolowana symulacja, w ramach której przeprowadzane jest śledztwo, szybko okazuje się prawdziwym procesem, w którym mogą polecieć prawdziwe głowy. W końcu chodzi o gigantyczną aferę finansową i tajemnicze morderstwo dziennikarki śledczej, która odważyła się zbadać sprawę. Dochodzi do niespodziewanych zwrotów akcji… Turystyka więzienna szybko zmienia się w okrutny „teatr” wymiaru sprawiedliwości.

Tłumacz o utworze:

„Sztuka doskonale ilustruje maestrię Kryma jako dramaturga: wartkość akcji, nieustanne zaskakujące jej zwroty, klarowność zmieniających się obrazów. Jest to rzadkiej urody kryminał – śledztwo w sprawie zamordowanej dziennikarki śledczej, która ujawniła gigantyczną  korupcję we władzach miasta. "Rozrywkowy" sąd okazuje się sądem prawdziwym, sędziowie stają się sądzonymi, ikony publicznego szacunku – przestępcami. Kiedy widz jest przekonany, że nastaje finał – zbrodniarze zostali ukarani i cnota triumfuje – okazuje się że za kulisami kryje się jeszcze «drugie dno» – zapowiedź nowej zbrodni...”

Akcja komedii Anatolija Kryma rozgrywa się w latach gorbaczowowskiej pierestrojki, w czasach wielkiego rozwichrzenia: wiadomo było, że radzieckie normy społeczne muszą ulec zmianie, ale nikt nie wiedział dokładnie, na jakie muszą się zmienić. Niepewność ta dotyczyła deklarowanej narodowości obywateli. Szczególną czujność wzbudzało żydowskie pochodzenie. W losach trójki bohaterów jak w soczewce skupiają się wszelkie niedorzeczności, śmiesznostki i paradoksy tej epoki. Ale sztuka ma również wymiar uniwersalny − ludzie potrafią robić absurdalne rzeczy tylko po to, by zostać należycie docenionym. Jednak łaska pańska na pstrym koniu jeździ...

Główny bohater, "pospolity Grisza wątpliwej narodowości", marzy o tym, by wstąpić do partii. Nie spełnia się jako ojciec (jego dorosły syn spędza czas na nieustannych imprezach), nie spędza się jako mąż (łóżko jest miejscem kłótni z żoną Wierą), a sekretarz organizacji partyjnej, niejaki Iwan Piotrowicz, dowiaduje się, że babka Griszy była Żydówką. Grisza fałszuje zatem dokumenty, by móc wstąpić w szeregi partii. To dopiero początek absurdalnego splotu wydarzeń, który zawiedzie bohaterów aż do Izraela. Protagonista będzie uciekał się do różnych sztuczek, by zaskarbić sobie względy Iwana Piotrowicza i dowie się zaskakujących rzeczy o swojej rodzinie. Dopiero w finale pochyli się nad swoim żydowskim pochodzeniem i powie: "żydowskie szczęście, Dwojra, to kiedy ty ciągle gdzieś jedziesz, jedziesz, jedziesz – i nijak nie możesz dojechać!..."

Paradoksy polityki, ale i ogromna, czasem destrukcyjna chęć przynależności − oto główne tematy Sekretu żydowskiego szczęścia, bezpretensjonalnej, ale inteligentnej komedii dla trójki aktorów.
 

Biznesmen Dima jest rozdarty. Z jednej strony pragnie udać się w "piękny rejs" dookoła świata, z drugiej wolałby mieć swoją piękną i młodą żonę Irenę na oku. Na wyjazd Dimy z niecierpliwością czeka przyjaciółka domu, Alicja, kobieta nader swobodnych obyczajów. Marzy o wykorzystaniu mieszkania Dimy i Ireny na dom schadzek ze swoimi kawalerami.

Popadający w coraz większą paranoję Dima decyduje się na przetestowanie wierności małżonki. Współczesny Otello obserwuje Irenę z ukrycia; ta spotyka się z coraz to innymi panami o różnych profesjach. Oczywiście zazdrosnemu mężowi nie przyjdzie do głowy myśl, że owi goście mylą jego cnotliwą małżonkę z nimfomanką Alicją. To prowadzi do coraz bardziej szalonej sekwencji zdarzeń z zaskakującym finałem. Bo kiedy mąż na morzu, małżonki harcują...

Krym bierze na autorski warsztat jeden z grzechów głównych: zazdrość. Kiedy wydaje się, że mężowska nadgorliwość została ukarana, a cnotliwa "Desdemona" może w spokoju oczekiwać powrotu małżonka z rejsu, autor wyciąga z rękawa ostatnią specjalną dramaturgiczną kartę i serwuje czytelnikom puentę. Zwraca uwagę dynamiczna akcja, wielość żartów językowych (energiczny przekład Jana Cichockiego) i sytuacyjnych, kontrastowo zbudowane charaktery, szczególnie Dimy, Ireny i Alicji. Sprawczość Dimy skutkuje tym, że zarówno żona zaopatrzona w cud środek na chorobę morską, a nawet jej rzekomi kochankowie ostatecznie udają się w rejs. Czy ich wspólne regaty będą równie skutecznym lekiem na manię zazdrości Dimy, to dopiero się okaże.

Przewijająca się w utworze tematyka marynistyczna daje spore możliwości dla scenografa (uwaga: w utworze pojawiają się nawet piraci...) oraz autora muzyki. Komedia została wystawiona jako musical w kijowskim Nikołajewskim Teatrze Muzyczno-Dramatycznym, ale oprócz tego znajduje się w repertuarach wielu ukraińskich i rosyjskich teatrów dramatycznych. Zawrotne tempo i zwroty akcji oraz iskrzący humor sytuacyjny to recepta na sukces sztuki, potwierdzony na wielu scenach.

Pierwszy rzut oka na bohaterów? On − lubiący "chlapnąć" były kolejarz, który ocenia kobiety pod kątem ich przydatności (głównie w kuchni). Ona − była nauczycielka, kulturalna, ale też bardziej konkretna od niejednego mężczyzny. Obydwoje − w jesieni życia. Po raz pierwszy spotykają się w mieszkaniu Stiepana. Ów myśli, że Sofija jest zaproszoną przez syna kandydatką do powtórnego ożenku. Sofija zaś − że została dokwaterowana do kawalerki w chruszczowce przeznaczonej do wyburzenia po to, by w ramach rekompensaty państwo przyznało jej nowe, osobne mieszkanie. Wypijane kolejno bruderszafty skutkują obnażeniem pozorów. Języki się rozwiązują, różnice klasowe, tak akcentowane (szczególnie przez Stiepana), przestają nahle uwierać. Stiopa i Sonia zrzucają maski, przez co zaczynają się coraz lepiej dogadywać. Niezdarnie bronią się przed uczuciem, ale jak długo można udawać...?

W toku akcji okazuje się, że seniorzy padli ofiarą szwindlu uknutego przez ich własne, dorosłe już dzieci. Nie będzie żadnej rozbiórki budynku, a zatem lokatorzy nie dostaną nowej przestrzeni życiowej. Ba, zarówno syn Stiepana, jak i córka Sofiji wyłudzili od swoich rodziców pieniądze, by wydać je na prywatne zachcianki. Od tej chwili On i Ona są skazani na siebie − więc próbują się dotrzeć, chcąc ogarnąć rozpadające się mieszkanko i swoje życia. Początkowe pyskówki zmieniają się niepostrzeżenie w zaczepny flirt, a flirt − w pierwsze jaskółki miłości. Krym bawi się metaforyką zaczerpniętą z kolejnictwa, by z czułością opowiedzieć o uczuciu rodzącym się w późnym wieku − na przekór światu rządzonemu przez młodych i prężnych.

W pierwszej, komediowej części utworu Krym nicuje stereotypy dotyczące konkretnych nacji − mężczyzn Włochów oraz kobiet pochodzących z Ukrainy i podejmujących pracę na zachodzie europy. Mario "wypożycza" swojemu przyjacielowi Cesaremu kochankę − ponętną imigrantkę Ninę. Uzależniony od swej mammy, dobiegający czterdziestki Cesare jest impotentem. Obaj mężczyźni liczą na to, że uroki Niny pomogą wyleczyć tę przypadłość. Ukrainka spełnia również inną "funkcję" − jest specjalistką od sprzątania zachodnioeuropejskich mieszkań na błysk. Kobieta sarkastycznie komentuje ów stan rzeczy w następujący sposób: "Co jak co, ale nauczyłyśmy się sprzątać te wasze chlewy! Wylizałyśmy wam Europę – od Polski po Portugalię!". Każda próba buntu czy nawet wyrażenia własnego zdania kończy się szantażem − Nina w każdej chwili może zostać deportowana.

Nie bez przyczyny Nina opisywana jest jak przedmiot. Nielegalna imigrantka z Ukrainy traktowana jest jak służąca i obiekt seksualny przez wychowanych w maczystowskiej kulturze mężczyzn. Zadziorne poczucie humoru pierwszego aktu jest nieco tonowane przez akt drugi, w którym czytelnik poznaje środowisko "bomżów" − bezdomnych, życiowych wykolejeńców. Z rozmów Kostii i Nieśmiałego wyłaniają się dalsze losy Niny, która powróciła do kraju w poszukiwaniu swojej nastoletniej córki. Pojawia się również sama Nina − złamana przez życie, ale wciąż mająca nadzieję na poprawę losu, jeśli nie swojego, to przynajmniej swojego dziecka. Autor z maestrią splata tonacje, przydając swojej czarnej komedii raz elementy farsowe, innym razem celując w "czernuchę".

Kiedy mężczyzna znajduje młodszą kochankę, czuję się jak pan świata. Do tego stopnia, że nie waha się przed powiedzeniem żonie o swojej nowej „zdobyczy” i sugestią jej wyprowadzki. Jakimż szokiem musi być obojętna, a nawet przychylna reakcja żony, która nie tylko zgadza się na ugoszczenie rywalki – robi to z niesamowitą uprzejmością. Ostatecznym ciosem dla męskiego ego jest jednak odkrycie, że żona również ma kochanka. Młodszego, bogatego, z sukcesami. To nie tak miało wyglądać…!

Jewgienij jest mężczyzną z opisu. Starzeje się, wmawia swoim kolejnym kochankom – młodym i zahukanym – że niedługo umrze, by wzbudzić opiekuńcze instynkty. Nade wszystko pragnie skomponować kwartet, którego geniusz sprawiłby, że Mozart przekręci się w grobie. Krym doskonale kontrastuje postaci małżonków – zadufany w sobie artysta miernej klasy, który wzbudza współczucie w nieśmiałych kochankach, jest żadną konkurencją dla opanowanej żony-stratega. Jelena rozgrywa małżeńską batalię jak partię szachów. Wadim, rzekomy kochanek Jeleny, jest tak naprawdę mężczyzną do wynajęcia, ale w rezultacie ulega on urokowi przebiegłej kobiety w średnim wieku.

Odwieczny temat wojny płci i małżeńskich strategii został tu rozegrany wyjątkowo świeżo. Krym z ironicznym poczuciem humoru zderza ego artysty z normalnym światem – z tej konfrontacji ego wychodzi co najmniej poturbowane.