język polskijęzyk angielski

Teremin

Tłumacz
Krauze, Krystyna
Szczegóły obsady
Sztuka wieloobsadowa
Czas akcji
1927-38 oraz bliżej nieokreślona przyszłość w niebie.
Miejsce akcji
New York
Prapremiera
Praga, 17.11.2005

Osoby: LEW SERGIEJEWICZ TEREMIN, GOLDBERG, SAMUEL HOFFMAN, JOSEPH SCHILINGER, LUCIE ROSEN, LAWINIA WILLIAMS, KATARZYNA TEREMIN, WALTER ROSEN, SPIKER, WŁAŚCICIEL RESTAURACJI, 1. PRACOWNIK AMTORGU, 2. PRACOWNIK AMTORGU

Sztuka oparta jest na prawdziwej biografii Leona Siergiejewicza Teremina - wynalazcy, muzyka i szpiega. Urodzony w roku 1896, podczas I wojny światowej pracował w radiotechnicznym batalionie Armii Czerwonej. Po wojnie radio i fale elektromagnetyczne w dalszym ciągu pozostawały wielką fascynacją Teremina; w roku 1920 zbudował według własnego pomysłu instrument muzyczny o nazwie "thereminvox", który po dziś dzień pozostaje jedynym na świecie rodzajem instrumentu muzycznego typu non-contact. Wykonawca kontroluje wysokość dźwięku przesuwając prawą dłoń w stosunku do anteny elektrycznej, podczas gdy głośność kontrolowana jest przy pomocy manipulacji wykonywanych lewą dłonią w stosunku do innego przekaźnika.
W 1922 Teremin zaprezentował instrument entuzjastycznie usposobionemu Leninowi, który ujrzał w nim wspaniałą możliwość promocji "nowej, rewolucyjnej muzyki", a wraz z nią - rewolucji bolszewickiej. Na rozkaz Lenina Teremin wyruszył w trasę koncertową po dręczonym chorobami i głodem obszarze  Rosji sowieckiej  i w ten sposób wynalazca powoli, i niejako wbrew swojej woli, został profesjonalnym muzykiem.
Po udanej trasie po Rosji nastąpiła seria koncertów za granicą: w Niemczech, Francji i Anglii. Trasy te organizowało nowo powstałe tajne biuro GRU (AMTORG), dla którego Teremin musiał pracować w charakterze agenta. Jego zadanie obejmowało szpiegostwo przemysłowe na Zachodzie.
Zjawia się w nowym Jorku jako pasażer pierwszej klasy transatlantyckiego parowca  w towarzystwie swego niemieckiego przyjaciela i menadżera Hansa Goldberga. Ich misja jest jasna: umieścić wynalazek Teremina w amerykańskim przemyśle i pozyskać amerykańskie patenty, jednocześnie infiltrując lotnictwo i elektronikę;
Pobyt Teremina w Stanach Zjednoczonych - to moment zawiązania akcji sztuki. Zamiast pierwotnie planowanych dwu miesięcy, Teremin zostaje w Ameryce dziesięć lat - to wystarczy, aby na zawsze zmienić brzmienie współczesnej muzyki.
Teremin jest historią wzejścia i upadku gwiazdy: pierwszego na świecie elektronicznego bandu, którego członkami oprócz Teremina byli: jego menadżer Hans Goldberg, rosyjski imigrant i eksperymentator muzyczny Joseph Schillinger, oraz amerykański prywatny detektyw Samuel Hoffman.
R.C.A. produkuje w końcu pierwszą serię 5 000 tereminvoxów i marzenia Teremina zaczynają nabierać realnego kształtu. Rok 1928 kładzie kres tym śmiałym planom, początek Wielkiego Kryzysu. Szybko opada podniecenie dla wszelkich nowinek. Elektroniczny band Teremina traci publiczność i ostatecznie rozpada się. W tym momencie w życiu Teremina pojawiają się też inne problemy - rosyjskie tajne służby domagają się większej ilości informacji na temat amerykańskiego przemysłu, amerykańskie Biuro Imigracyjne rozpoczyna proces deportacyjny, długi Teremina wobec rozmaitych instytucji, banków, i prywatnych inwestorów - rosną, jego życie osobiste jest jedną wielką ruiną.  Kiedy jego rosyjska żona Katerina przybyła do niego, w dwa lata po jego przybyciu do Ameryki, Teremin nie był już w stanie odnowić związku z nią . Przeważnie bez grosza przy duszy, był utrzymywany przez żonę milionera Waltera Rosena, Lucy. Lucy ma słabość do teremivoxu, podziwia Teremina jako mężczyznę - marzy o tym, że pewnego dnia osiądzie wraz z nim w Kanadzie, na farmie. Teremin zakochuje się i poślubia swoją uczennicę Lavinię, młodszą o lat dwadzieścia Afroamerykankę. W nowym Jorku lat 30tych małżeństwo takie uchodzi za absolutne tabu. Teremina opuszczają nawet najbliżsi przyjaciele - Hans Goldberg, jego menadżer.
Jest rok 1938, rządy Stalina są w pełnym rozkwicie i powrót do Sowieckiej Rosji jest pewnym samobójstwem dla każdego, nie mówiąc już o Tereminie, agencie tajnych służb, który wymykał im się spod kontroli...

Teremin jest też portretem kontrowersyjnej i wyjątkowej istoty ludzkiej. To historia człowieka porwanego w wir historii lat 20tych ubiegłego stulecia, który nie umiał się z niej wyzwolić, nie miał możliwości wyboru, swobodnego działania i realizacji zamierzeń. To także historia wynalazcy, który musiał zostać muzykiem; twórcy instrumentu, który zawładnął w końcu jego życiem i zapłacił najwyższą cenę miłości cenę wykluczenia ze społeczeństwa.

oprac. K.K. dla ADiT

 

Formularz zamówienia sztuki

Zamawiana sztuka: Teremin