język polskijęzyk angielski

Cerber z Beaubourg

Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn

W 1985 roku do Centrum Beaubourg im. Georgesa Pompidou w Paryżu przyjeżdża na otwarcie swojej wystawy Artysta, w którym bez problemu każdy rozpozna postać Tadeusza Kantora. Przekonany o swojej sławie i wielkości bohater Cerbera z Beaubourg przybywa na wernisaż, nie przejmując się takimi drobiazgami jak identyfikator. Napotyka jednak przy wejściu przeszkodę w osobie Portiera, który owego przekonania ani trochę nie podziela i bez identyfikatora nikogo na wystawę nie wpuści. Nie pomaga ani powoływanie się na Ministra Kultury, ani nawet na Prezydenta, na nic zda się zwracanie uwagi tytułowego Cerbera na plakaty z wizerunkiem Artysty, jakie wiszą przed wejściem. Na Portierze nie robi wrażenia nawet tytuł Kawalera Legii Honorowej, jakim od tygodnia może pochwalić się artysta – pracownik galerii jako weteran wojny w Algierii może pochwalić się tym tytułem już od 20 lat.

W starciu z Portierem wspierają Kantora Krytyk (którym oczywiście – jako istocie niższego rzędu – Artysta pogardza) oraz Asystentka (uwikłana w kłopotliwą rolę kochanki żonatego Artysty). Głównym zawodnikiem jest tu jednak z pewnością ego Artysty, którego autor – pomimo szacunku dla jego sztuki – nie oszczędza i które na tle reprezentanta innego – w mniemaniu gorszego, bo pozaartystycznego – świata okazuje się wręcz małostkowe.

 

Sztuka Słobodzianka jest częścią cyklu Kwartetów – pisanych na początku pandemii kameralnych utworów. Choć każdy z nich to samodzielne dzieło, dramaty uzupełniają się wzajemnie, łączy je także pomysł, forma i tematyka. Autor miesza tu w różnych proporcjach fakty historyczne – zgromadzone na drodze jego skrupulatnych badań – z anegdotą, plotką czy wręcz zmyśleniem. Dzięki tej strategii dochodzi do konfrontacji wielkich idei historii teatru XX w., dyskutują ze sobą wybitni twórcy, a wszystko to w kontekście polityki nieustannie wtrącającej się w sprawy sztuki. Biomechanika Meyerholda ściera się tu z metodą działań fizycznych Stanisławskiego, a Kantor spotyka się w krakowskiej kawiarni z Grotowskim. I to właśnie twórca Teatru 13 Rzędów, występujący jako bohater większości Kwartetów, okazuje się cieszyć szczególnym zainteresowaniem autora. Jak zauważa jednak w posłowiu do książkowego wydania Kwartetów Dariusz Kosiński, nie chodzi tu o badanie i interpretację jego twórczości, Grotowski „Wydaje się pojawiać jako ten, który samą swoją obecnością pyta o teatr i sens jego uprawiania”. Dlatego właśnie nie trzeba być historykiem teatru, aby docenić cykl Słobodzianka. Nie tylko ze względu na świetnie napisane, wartko płynące dialogi, ale przede wszystkim z uwagi na niezwykle dziś istotne dziś pytania o relacje sztuki i polityki.

Zarysowana w sztuce, oparta na anegdocie sytuacja pozwala Słobodziankowi zadać istotne pytania: o relację między sztuką a rzeczywistością, a co za tym idzie między artystą i „zwykłym” człowiekiem; o granice artystycznej wolności i o autonomię sztuki w obliczu polityki i sprawującej kontrolę nad sztuką władzy; wreszcie o to, czy status geniusza powinien sytuować go ponad  resztą społeczeństwa, dając immunitet od społecznych zasad i konwencji. Wyrazisty konflikt i postaci, wartko płynące i zabawne dialogi to zatem rama dla refleksji nad tymi niezmiennie istotnymi problemami.

Formularz zamówienia sztuki

Zamawiana sztuka: Cerber z Beaubourg